फुलांचे औषधी आयुर्वेदिक उपयोग | MEDICINAL AYURVEDIC USES OF FLOWERS IN INDIA | AYURVEDA | FLOWERS | AYURVEDIC MEDICINE | भारतातील फुलांचे औषधी आयुर्वेदिक उपयोग

आयुर्वेदोपयोगी फुले

 

भारतातील फुलांचे औषधी आयुर्वेदिक उपयोग

भारत हे विविध प्रकारच्या औषधी फुलांचे घर आहे, ज्यापैकी अनेक शतके पारंपारिक आयुर्वेदिक आणि लोक औषधांमध्ये वापरली जात आहेत. भारतात आढळणाऱ्या काही औषधी फुलांची यादी येथे आहे:

कडुनिंब (Azadirachta indica):

कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ गुणधर्म असतो आणि त्वचेचे विकार आणि दातांच्या आरोग्यासह विविध औषधी कारणांसाठी वापरला जातो. कडुनिंबाच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

खोकला आणि सर्दी: कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-व्हायरल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे खोकला आणि सर्दी यासारख्या संसर्गजन्य समस्या कमी होण्यास मदत होते.

दाह: कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे शरीरातील सूज कमी करण्यास मदत होते.

जखमा: कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये अँटीसेप्टिक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे जखमा बरी होण्यास मदत होते.

त्वचा रोग: कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये अँटीफंगल आणि अँटीमाइक्रोबियल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे त्वचा रोगांसारख्या सोरायसिस आणि एक्जिमा यावर उपचार करण्यासाठी मदत होते.

डायरिया: कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये अँटीप्रोटीज गुणधर्म असतात, ज्यामुळे अतिसार कमी होण्यास मदत होते.

मधुमेह: कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

कर्करोग: कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये अँटीऑक्सिडंट्स देखील असतात, जे शरीराला मुक्त रॅडिकल्सपासून संरक्षण करण्यात मदत करतात. मुक्त रॅडिकल्स हे शरीरातील पेशींना नुकसान पोहोचवू शकतात आणि कर्करोग आणि इतर आजारांना कारणीभूत ठरू शकतात.

कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये अँटी-बॅक्टेरियल गुणधर्म देखील असतात, ज्यामुळे जीवाणूजन्य संसर्ग दूर होण्यास मदत होते.

कडुनिंबाच्या फुलांमध्ये अँटी-वायरल गुणधर्म देखील असतात, ज्यामुळे व्हायरल संसर्ग दूर होण्यास मदत होते.

कडुनिंबाच्या फुलांचा वापर करताना काही सावधगिरी बाळगावी, जसे की:

फुलांचा अतिसेवन टाळा.

गर्भवती महिला आणि स्तनपान देणाऱ्या महिलांनी फुलांचा वापर करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. कडुनिंबाच्या फुलांचा वापर करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे नेहमीच चांगले असते. ज्यांना औषधे घेत आहेत त्यांनी फुलांचा वापर करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

जास्वंदाचे फूल (हिबिस्कस रोझा-सिनेन्सिस):

जास्वंदाच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

पचन सुधारणे: जास्वंदाच्या फुलांमध्ये पचन सुधारक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे अपचन, बद्धकोष्ठता आणि गॅस यांसारख्या पचन समस्या कमी होतात.

रक्तदाब कमी करणे: जास्वंदाच्या फुलांमध्ये रक्तदाब कमी करणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे उच्च रक्तदाब कमी होण्यास मदत होते.

कर्करोग विरोधी गुणधर्म: जास्वंदाच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

मधुमेह नियंत्रण: जास्वंदाच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

मानसिक आरोग्य सुधारणे: जास्वंदाच्या फुलांमध्ये मानसिक आरोग्य सुधारक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे तणाव, चिंता आणि नैराश्य यासारख्या मानसिक समस्या कमी होतात.

जास्वंदाच्या फुलांचा वापर खालीलप्रमाणे केला जाऊ शकतो:

फुले वाळवून चहा बनवा आणि तो प्या.

फुलांचा काढा बनवा आणि तो प्या.

फुलांचा रस त्वचेवर लावा.

फुलांचे तेल केसांवर लावा.

जास्वंदाच्या फुलांचा वापर करताना काही सावधगिरी बाळगावी, जसे की:

फुलांचा अतिसेवन टाळा.

गर्भवती महिला आणि स्तनपान देणाऱ्या महिलांनी फुलांचा वापर करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

ज्यांना औषधे घेत आहेत त्यांनी फुलांचा वापर करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

चमेली (जॅस्मिनम एसपीपी):

जास्मिनच्या फुलांचा शांत प्रभाव असतो आणि बहुतेकदा अरोमाथेरपी आणि परफ्यूम बनवण्यासाठी वापरला जातो. चमेलीच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

खोकला आणि सर्दी: चमेलीच्या फुलांमध्ये अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-व्हायरल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे खोकला आणि सर्दी यासारख्या संसर्गजन्य समस्या कमी होण्यास मदत होते.

अनिद्रा: चमेलीच्या फुलांमध्ये शामक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे झोप येण्यास मदत होते.

तणाव आणि चिंता: चमेलीच्या फुलांमध्ये शांत करणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे तणाव आणि चिंता कमी होण्यास मदत होते.

मासिक पाळी विकार: चमेलीच्या फुलांमध्ये गर्भाशयाला आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे मासिक पाळी विकार कमी होण्यास मदत होते.

हृदयरोग: चमेलीच्या फुलांमध्ये रक्तवाहिन्यांना आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचे धोका कमी होण्यास मदत होते.

केशर (क्रोकस सॅटिव्हस):

केशरच्या फुलांपासून मौल्यवान मसाला केशर मिळतो, ज्याचे अनेक औषधी आणि स्वयंपाकासंबंधी उपयोग आहेत. हे एक सुगंधी आणि चवदार मसाला आहे जो पाककृतींमध्ये वापरला जातो. केशरला अनेक औषधी गुणधर्म देखील आहेत. केशराच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

अनिद्रा: केशरात शामक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे झोप येण्यास मदत होते.

तणाव आणि चिंता: केशरात शांत करणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे तणाव आणि चिंता कमी होण्यास मदत होते.

मासिक पाळी विकार: केशरात गर्भाशयाला आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे मासिक पाळी विकार कमी होण्यास मदत होते.

हृदयरोग: केशरात रक्तवाहिन्यांना आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचे धोका कमी होण्यास मदत होते.

कर्करोग: केशरात कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

मधुमेह: केशरात मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

प्रतिकारशक्ती वाढवणे: केशरात प्रतिजैविक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढण्यास मदत होते.

झेंडू (टॅगेट्स इरेक्टा):

झेंडूच्या फुलांमध्ये दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात आणि ते त्वचेच्या विविध परिस्थितींसाठी स्थानिक पातळीवर वापरले जातात. झेंडूच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

खोकला आणि सर्दी: झेंडूच्या फुलांमध्ये अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-व्हायरल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे खोकला आणि सर्दी यासारख्या संसर्गजन्य समस्या कमी होण्यास मदत होते.

दाह: झेंडूच्या फुलांमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे शरीरातील सूज कमी करण्यास मदत होते.

जखमा: झेंडूच्या फुलांमध्ये अँटीसेप्टिक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे जखमा बरी होण्यास मदत होते.

त्वचा रोग: झेंडूच्या फुलांमध्ये अँटीफंगल आणि अँटीमाइक्रोबियल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे त्वचा रोगांसारख्या सोरायसिस आणि एक्जिमा यावर उपचार करण्यासाठी मदत होते.

डायरिया: झेंडूच्या फुलांमध्ये अँटीप्रोटीज गुणधर्म असतात, ज्यामुळे अतिसार कमी होण्यास मदत होते.

मधुमेह: झेंडूच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

कर्करोग: झेंडूच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

झेंडूच्या फुलांचा वापर खालीलप्रमाणे केला जाऊ शकतो:

फुले वाळवून चहा बनवा आणि तो प्या.

फुलांचा काढा बनवा आणि तो प्या.

फुलांचा रस त्वचेवर लावा.

फुलांचे तेल केसांवर लावा.

झेंडूच्या फुलांपासून बनवलेल्या काही औषधांच्या कृती दिल्या आहेत:

झेंडूचा चहा: झेंडूच्या फुलांचे 1 चमचे वाळलेले तुकडे 2 कप पाण्यात उकळवा. 5 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या. चहा प्या.

झेंडूचा काढा: झेंडूच्या फुलांचे 2 चमचे वाळलेले तुकडे 4 कप पाण्यात उकळवा. 10 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या. काढा प्या.

झेंडूचा रस: झेंडूच्या फुलांचे 1 चमचे ताजे तुकडे 1/2 कप पाण्यात मिसळून मिक्सरमध्ये बारीक करा. रस गाळून घ्या. रस त्वचेवर लावा.

झेंडूचे तेल: झेंडूच्या फुलांचे 1 चमचे वाळलेले तुकडे 1/4 कप तेलात 2 आठवडे भिजत ठेवा. तेल गाळून घ्या. तेल केसांवर लावा.

गुलाब (Rosa spp):

गुलाबाच्या पाकळ्या त्यांच्या सुगंधी आणि थंड गुणधर्मांसाठी विविध आयुर्वेदिक तयारींमध्ये वापरल्या जातात. गुलाबाच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

खोकला आणि सर्दी: गुलाबाच्या फुलांमध्ये अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-व्हायरल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे खोकला आणि सर्दी यासारख्या संसर्गजन्य समस्या कमी होण्यास मदत होते.

दाह: गुलाबाच्या फुलांमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे शरीरातील सूज कमी करण्यास मदत होते.

जखमा: गुलाबाच्या फुलांमध्ये अँटीसेप्टिक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे जखमा बरी होण्यास मदत होते.

त्वचा रोग: गुलाबाच्या फुलांमध्ये अँटीफंगल आणि अँटीमाइक्रोबियल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे त्वचा रोगांसारख्या सोरायसिस आणि एक्जिमा यावर उपचार करण्यासाठी मदत होते.

डायरिया: गुलाबाच्या फुलांमध्ये अँटीप्रोटीज गुणधर्म असतात, ज्यामुळे अतिसार कमी होण्यास मदत होते.

मधुमेह: गुलाबाच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

कर्करोग: गुलाबाच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

हृदयरोग: गुलाबाच्या फुलांमध्ये रक्तवाहिन्यांना आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचे धोका कमी होण्यास मदत होते. येथे गुलाबाच्या फुलांपासून बनवलेल्या काही औषधांच्या कृती दिल्या आहेत:

गुलाबाचा चहा: गुलाबाच्या फुलांचे 1 चमचे वाळलेले तुकडे 2 कप पाण्यात उकळवा. 5 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या. चहा प्या.

गुलाबाचा काढा: गुलाबाच्या फुलांचे 2 चमचे वाळलेले तुकडे 4 कप पाण्यात उकळवा. 10 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या. काढा प्या.

गुलाबाचा रस: गुलाबाच्या फुलांचे 1 चमचे ताजे तुकडे 1/2 कप पाण्यात मिसळून मिक्सरमध्ये बारीक करा. रस गाळून घ्या. रस त्वचेवर लावा.

गुलाबाचे तेल: गुलाबाच्या फुलांचे 1 चमचे वाळलेले तुकडे 1/4 कप तेलात 2 आठवडे भिजत ठेवा. तेल गाळून घ्या. तेल केसांवर लावा.

लॅव्हेंडर (लॅव्हंडुला एसपीपी):

लॅव्हेंडरची फुले त्यांच्या शांत आणि सुखदायक गुणधर्मांसाठी ओळखली जातात आणि अरोमाथेरपी आणि हर्बल टीमध्ये वापरली जातात. लॅव्हेंडरच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

अनिद्रा: लॅव्हेंडरच्या फुलांमध्ये शामक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे झोप येण्यास मदत होते.

तणाव आणि चिंता: लॅव्हेंडरच्या फुलांमध्ये शांत करणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे तणाव आणि चिंता कमी होण्यास मदत होते.

मासिक पाळी विकार: लॅव्हेंडरच्या फुलांमध्ये गर्भाशयाला आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे मासिक पाळी विकार कमी होण्यास मदत होते.

हृदयरोग: लॅव्हेंडरच्या फुलांमध्ये रक्तवाहिन्यांना आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचे धोका कमी होण्यास मदत होते.

कर्करोग: लॅव्हेंडरच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

त्वचा रोग: लॅव्हेंडरच्या फुलांमध्ये अँटीफंगल आणि अँटीमाइक्रोबियल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे त्वचा रोगांसारख्या सोरायसिस आणि एक्जिमा यावर उपचार करण्यासाठी मदत होते. लॅव्हेंडरच्या फुलांपासून बनवलेल्या काही औषधांच्या कृती दिल्या आहेत:

लॅव्हेंडर चहा: लॅव्हेंडरच्या फुलांचे 1 चमचे वाळलेले तुकडे 2 कप पाण्यात उकळवा. 5 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या. चहा प्या.

लॅव्हेंडरचा काढा: लॅव्हेंडरच्या फुलांचे 2 चमचे वाळलेले तुकडे 4 कप पाण्यात उकळवा. 10 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या. काढा प्या.

लॅव्हेंडरचा रस: लॅव्हेंडरच्या फुलांचे 1 चमचे ताजे तुकडे 1/2 कप पाण्यात मिसळून मिक्सरमध्ये बारीक करा. रस गाळून घ्या. रस त्वचेवर लावा.

लॅव्हेंडरचे तेल: लॅव्हेंडरच्या फुलांचे 1 चमचे वाळलेले तुकडे 1/4 कप तेलात 2 आठवडे भिजत ठेवा. तेल गाळून घ्या. तेल केसांवर लावा.

शेवंती (क्रायसॅन्थेमम/क्रिसॅन्थेमम इंडिकम):

पारंपारिक चिनी औषधांमध्ये आणि आयुर्वेदामध्ये शेवंतीच्या फुलांचा वापर त्यांच्या थंड गुणधर्मांसाठी केला जातो. क्रायसॅन्थेममच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

खोकला आणि सर्दी: शेवंतीच्या फुलांमध्ये अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-व्हायरल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे खोकला आणि सर्दी यासारख्या संसर्गजन्य समस्या कमी होण्यास मदत होते.

दाह: क्रायसॅन्थेममच्या फुलांमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे शरीरातील सूज कमी करण्यास मदत होते.

जखमा: क्रायसॅन्थेममच्या फुलांमध्ये अँटीसेप्टिक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे जखमा बरी होण्यास मदत होते.

त्वचा रोग: क्रायसॅन्थेममच्या फुलांमध्ये अँटीफंगल आणि अँटीमाइक्रोबियल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे त्वचा रोगांसारख्या सोरायसिस आणि एक्जिमा यावर उपचार करण्यासाठी मदत होते.

कर्करोग: क्रायसॅन्थेममच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

हृदयरोग: क्रायसॅन्थेममच्या फुलांमध्ये रक्तवाहिन्यांना आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचे धोका कमी होण्यास मदत होते.

मधुमेह: क्रायसॅन्थेममच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

प्रतिकारशक्ती वाढवणे: क्रायसॅन्थेममच्या फुलांमध्ये रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवणारे गुणधर्म असतात.

शेवंतीच्या फुलांपासून बनवलेल्या काही औषधांच्या कृती दिल्या आहेत:

क्रायसॅन्थेमम चहा: क्रायसॅन्थेममच्या फुलांचे 1 चमचे वाळलेले तुकडे 2 कप पाण्यात उकळवा. 5 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या. चहा प्या.

क्रायसॅन्थेममचा काढा: क्रायसॅन्थेममच्या फुलांचे 2 चमचे वाळलेले तुकडे 4 कप पाण्यात उकळवा. 10 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या.

कमळ (नेलुम्बो न्यूसिफेरा):

कमळाची फुले केवळ सुंदरच नाहीत तर पारंपारिक चिनी औषध आणि आयुर्वेदासह त्यांचे विविध औषधी उपयोग देखील आहेत. कमळाच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

कर्करोग: कमळाच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

हृदयरोग: कमळाच्या फुलांमध्ये रक्तवाहिन्यांना आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचे धोका कमी होण्यास मदत होते.

मधुमेह: कमळाच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

अतिसार: कमळाच्या फुलांमध्ये अँटीप्रोटीज गुणधर्म असतात, ज्यामुळे अतिसार कमी होण्यास मदत होते.

अस्थमा: कमळाच्या फुलांमध्ये खोकला आणि सर्दी कमी करण्याचे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे अस्थमाचा त्रास कमी होण्यास मदत होते.

त्वचा रोग: कमळाच्या फुलांमध्ये अँटीफंगल आणि अँटीमाइक्रोबियल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे त्वचा रोगांसारख्या सोरायसिस आणि एक्जिमा यावर उपचार करण्यासाठी मदत होते.

डोकेदुखी: कमळाच्या फुलांमध्ये वेदना कमी करण्याचे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे डोकेदुखी कमी होण्यास मदत होते.

अनिद्रा: कमळाच्या फुलांमध्ये शामक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे झोप येण्यास मदत होते.

कमळाच्या फुलांपासून बनवलेल्या काही औषधांच्या कृती दिल्या आहेत:

कमळ चहा: कमळाच्या फुलांचे 1 चमचे वाळलेले तुकडे 2 कप पाण्यात उकळवा. 5 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या. चहा प्या.

कमळाचा काढा: कमळाच्या फुलांचे 2 चमचे वाळलेले तुकडे 4 कप पाण्यात उकळवा. 10 मिनिटे उकळल्यानंतर, आचेवरून काढून घ्या आणि गाळून घ्या. काढा प्या.

कमळाचा रस: कमळाच्या फुलांचे 1 चमचे ताजे तुकडे 1/2 कप पाण्यात मिसळून मिक्सरमध्ये बारीक करा. रस गाळून घ्या. रस त्वचेवर लावा.

कमळाचे तेल: कमळाच्या फुलांचे 1 चमचे वाळलेले तुकडे 1/4 कप तेलात 2 आठवडे भिजत ठेवा. तेल गाळून घ्या. तेल केसांवर लावा.

जिंजर लिली (हेडिचियम एसपीपी):

जिंजर लिलीच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

कर्करोग: जिंजर लिलीच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

हृदयरोग: जिंजर लिलीच्या फुलांमध्ये रक्तवाहिन्यांना आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचे धोका कमी होण्यास मदत होते.

मधुमेह: जिंजर लिलीच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

अतिसार: जिंजर लिलीच्या फुलांमध्ये अँटीप्रोटीज गुणधर्म असतात, ज्यामुळे अतिसार कमी होण्यास मदत होते.

अस्थमा: जिंजर लिलीच्या फुलांमध्ये खोकला आणि सर्दी कमी करण्याचे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे अस्थमाचा त्रास कमी होण्यास मदत होते.

त्वचा रोग: जिंजर लिलीच्या फुलांमध्ये अँटीफंगल आणि अँटीमाइक्रोबियल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे त्वचा रोगांसारख्या सोरायसिस आणि एक्जिमा यावर उपचार करण्यासाठी मदत होते.

डोकेदुखी: जिंजर लिलीच्या फुलांमध्ये वेदना कमी करण्याचे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे डोकेदुखी कमी होण्यास मदत होते.

अनिद्रा: जिंजर लिलीच्या फुलांमध्ये शामक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे झोप येण्यास मदत होते.

लेमन वर्बेना (Eloysia citrodora):

लेमन वर्बेना फुलांचा वापर लिंबाचा स्वाद आणि सुगंध असलेला हर्बल चहा बनवण्यासाठी केला जातो. लेमन वर्बेनाच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

अनिद्रा: लेमन वर्बेनाच्या फुलांमध्ये शामक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे झोप येण्यास मदत होते.

तणाव आणि चिंता: लेमन वर्बेनाच्या फुलांमध्ये शांत करणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे तणाव आणि चिंता कमी होण्यास मदत होते.

मासिक पाळी विकार: लेमन वर्बेनाच्या फुलांमध्ये गर्भाशयाला आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे मासिक पाळी विकार कमी होण्यास मदत होते.

हृदयरोग: लेमन वर्बेनाच्या फुलांमध्ये रक्तवाहिन्यांना आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचे धोका कमी होण्यास मदत होते.

मधुमेह: लेमन वर्बेनाच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

डोकेदुखी: लेमन वर्बेनाच्या फुलांमध्ये वेदना कमी करण्याचे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे डोकेदुखी कमी होण्यास मदत होते.

सूज: लेमन वर्बेनाच्या फुलांमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे शरीरातील सूज कमी करण्यास मदत होते.

सर्पगंधा (रौवोल्फिया सर्पेन्टिना):

ही वनस्पती लहान, सुवासिक फुले तयार करते आणि तिच्या शामक गुणधर्मांसाठी पारंपारिक औषधांमध्ये वापरली जाते. सर्पगंधा फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

हृदयरोग: सर्पगंधा फुलांमध्ये रक्तवाहिन्यांना आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचे धोका कमी होण्यास मदत होते.

उच्च रक्तदाब: सर्पगंधा फुलांमध्ये रक्तदाब कमी करणारे गुणधर्म असतात.

मधुमेह: सर्पगंधा फुलांमध्ये रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत करणारे गुणधर्म असतात.

कर्करोग: सर्पगंधा फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

चिंता आणि तणाव: सर्पगंधा फुलांमध्ये शांत करणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे चिंता आणि तणाव कमी होण्यास मदत होते.

अनिद्रा: सर्पगंधा फुलांमध्ये शामक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे झोप येण्यास मदत होते.

मासिक पाळी विकार: सर्पगंधा फुलांमध्ये गर्भाशयाला आराम देणारे गुणधर्म असतात, ज्यामुळे मासिक पाळी विकार कमी होण्यास मदत होते.

छोटा कल्प (इंडियन बोरेज/ प्लेक्ट्रॅन्थस एम्बोइनिकस):

खोकला आणि सर्दीच्या पारंपारिक उपचारांमध्ये छोटा कल्प फुलांचा औषधी उपयोग आहे. छोट्या कल्पाच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

कर्करोग: छोट्या कल्पाच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

दमा: छोट्या कल्पाच्या फुलांमध्ये दमा रोखण्यासाठी मदत करणारे गुणधर्म असतात.

मधुमेह: छोट्या कल्पाच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

उच्च रक्तदाब: छोट्या कल्पाच्या फुलांमध्ये रक्तदाब कमी करणारे गुणधर्म असतात.

हृदयरोग: छोट्या कल्पाच्या फुलांमध्ये हृदयरोगाचे धोका कमी करण्यास मदत करणारे गुणधर्म असतात.

आजारप्रतिकारक शक्ती: छोट्या कल्पाच्या फुलांमध्ये रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी मदत करणारे गुणधर्म असतात.

भुई तरवड/आवळी (कॅशिया अँगुस्टिफोलिया):

भुई तरवड/आवळी फुलांचा वापर त्यांच्या रेचक गुणधर्मांसाठी आयुर्वेदिक औषधांमध्ये केला जातो. भुई तरवड/आवळीच्या फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

कर्करोग: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये कर्करोग विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाच्या पेशी नष्ट होण्यास मदत होते.

मधुमेह: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

उच्च रक्तदाब: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये रक्तदाब कमी करणारे गुणधर्म असतात.

हृदयरोग: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये हृदयरोगाचे धोका कमी करण्यास मदत करणारे गुणधर्म असतात.

आजारप्रतिकारक शक्ती: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी मदत करणारे गुणधर्म असतात.

पचन समस्या: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये पचन सुधारण्याचे गुणधर्म असतात.

अतिसार: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये अतिसार कमी करण्याचे गुणधर्म असतात.

दस्त: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये दस्त कमी करण्याचे गुणधर्म असतात.

डोकेदुखी: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये वेदना कमी करण्याचे गुणधर्म असतात.

अनिद्रा: भुई तरवड/आवळीच्या फुलांमध्ये शामक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे झोप येण्यास मदत होते.

कंघाइ (मॅलो/अब्युटिलॉन इंडिकम):

भारतीय मालो फुलांचा वापर त्यांच्या दाहक-विरोधी गुणधर्मांसाठी पारंपारिक औषधांमध्ये केला जातो. कंघाइ (मॅलो/अब्युटिलॉन इंडिकम) फुलांचे औषधी गुणधर्म खालीलप्रमाणे आहेत:

कंघाइची फुले अत्यंत थंडगार असतात. यामुळे यांचा उपयोग ताप, डोकेदुखी, उलट्या, जुलाब इत्यादी विकारांवर केला जातो.

कंघाइची फुले कफ आणि पित्तशामक असतात. यामुळे यांचा उपयोग खोकला, सर्दी, दमा, ऍलर्जी इत्यादी विकारांवर केला जातो.

कंघाइची फुले हेमोस्टॅटिक गुणधर्मांची आहेत. यामुळे यांचा उपयोग रक्तस्त्राव थांबवण्यासाठी केला जातो.

कंघाइची फुले अँटिऑक्सिडंट गुणधर्मांची आहेत. यामुळे यांचा उपयोग मुक्त रॅडिकल्सपासून संरक्षणासाठी केला जातो.

कंघाइची फुले खाण्याची किंवा काढा घेण्याची कोणतीही ज्ञात दुष्परिणाम नाहीत. तथापि, जर तुम्हाला कोणतेही आजार असतील तर कंघाइची फुले वापरण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे चांगले.

चमेली (जॅस्मिनम मल्टीफ्लोरम):

या जातीचा चमेलीचा उपयोग आयुर्वेदिक औषधांमध्ये सुगंधी गुणधर्मांसाठी केला जातो. चमेली (जॅस्मिनम मल्टीफ्लोरम) फुलांचे औषधी गुणधर्म खालीलप्रमाणे आहेत:

चमेलीची फुले अत्यंत सुगंधी असतात. या सुगंधानामुळे ती मन शांत करण्यासाठी आणि तणाव कमी करण्यासाठी वापरली जातात.

चमेलीची फुले अँटिऑक्सिडंट गुणधर्मांची आहेत. यामुळे यांचा उपयोग मुक्त रॅडिकल्सपासून संरक्षणासाठी केला जातो.

चमेलीची फुले वेदनशामक आणि शामक गुणधर्मांची आहेत. यामुळे यांचा उपयोग डोकेदुखी, सांधेदुखी, आणि चिंता इत्यादी विकारांवर केला जातो.

चमेलीची फुले जंतुनाशक गुणधर्मांची आहेत. यामुळे यांचा उपयोग जखमा, फोड, आणि पुरळ इत्यादी विकारांवर केला जातो.

चमेलीची फुले कफ आणि पित्तशामक गुणधर्मांची आहेत. यामुळे यांचा उपयोग खोकला, सर्दी, दमा, आणि ऍलर्जी इत्यादी विकारांवर केला जातो. चमेलीची फुले सौंदर्यप्रसाधनांमध्ये देखील वापरली जातात. चमेलीचा तेल आणि चंदन यांच्या मिश्रणाचा वापर त्वचेसाठी लावला जातो. यामुळे त्वचेची चमक वाढते आणि त्वचेचे आरोग्य सुधारते.

शतावरी (ऍस्परॅगस रसिमोसस):

शतावरी फुलांच्या औषधी उपयोगांमध्ये हे समाविष्ट आहे.

मधुमेह नियंत्रण: शतावरी फुलांच्या मधुमेह विरोधी गुणधर्मांमुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

पचन सुधार: शतावरी फुलांच्या पचन सुधारक गुणधर्मांमुळे पचनसंस्थेचे कार्य सुधारते आणि अपचन, बद्धकोष्ठता आणि गॅस यांसारख्या पचन समस्या कमी होतात.

वात कमी करणे: शतावरी फुलांच्या वात कमी करणाऱ्या गुणधर्मांमुळे वातदोष कमी होण्यास मदत होते. यामुळे सांधेदुखी, मणक्याचे आजार आणि सायटिका यांसारख्या वातदोषजन्य समस्या कमी होतात.

श्वसन सुधार: शतावरी फुलांच्या श्वसन सुधारक गुणधर्मांमुळे श्वसनमार्गातील सूज कमी होण्यास मदत होते. यामुळे खोकला, सर्दी आणि ब्राँकायटिस यांसारख्या श्वसन समस्या कमी होतात.

अतिसार कमी करणे: शतावरी फुलांच्या अतिसार कमी करणाऱ्या गुणधर्मांमुळे अतिसार कमी होण्यास मदत होते.

अनुवांशिकता सुधार: शतावरी फुलांच्या अनुवांशिकता सुधारणा गुणधर्मांमुळे अनुवांशिकतेचे नुकसान कमी होण्यास मदत होते. यामुळे कर्करोग, हृदयरोग आणि इतर अनुवांशिक रोग यांसारख्या आजारांना प्रतिबंध करण्यात मदत होते.

शतावरी फुले वापरण्याचे काही मार्ग खालीलप्रमाणे आहेत:

फुले वाळवून चहा बनवा आणि तो प्या.

फुलांना पाण्यात उकळून पाणी प्या.

फुलांना सूप किंवा इतर पदार्थांमध्ये घाला.

शतावरी फुले वापरण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे नेहमीच चांगले असते.

पिवळा तिळवणी (इंडियन स्पायडर फ्लॉवर/क्लिओम व्हिस्कोसा):

पिवळा तिळवणी फुलांचे काही औषधी उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत.

दमा आणि अस्थमा: पिवळा तिळवणी फुलांमध्ये अँटी-इंफ्लेमेटरी आणि अँटी-अॅलर्जिक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे दमा आणि अस्थमा यासारख्या श्वसन समस्या कमी होण्यास मदत होते.

खोकला आणि सर्दी: पिवळा तिळवणी फुलांमध्ये अँटी-बॅक्टेरियल आणि अँटी-व्हायरल गुणधर्म असतात, ज्यामुळे खोकला आणि सर्दी यासारख्या संसर्गजन्य समस्या कमी होण्यास मदत होते.

मधुमेह: पिवळा तिळवणी फुलांमध्ये मधुमेह विरोधी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करण्यास मदत होते.

हृदयरोग: पिवळा तिळवणी फुलांमध्ये हृदयरोग प्रतिबंधक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे हृदयरोगाचा धोका कमी होण्यास मदत होते.

कर्करोग: पिवळा तिळवणी फुलांमध्ये कर्करोग प्रतिबंधक गुणधर्म असतात, ज्यामुळे कर्करोगाचा धोका कमी होण्यास मदत होते. त्याला पिवळ्या रंगाची फुले येतात. ही फुले मधमाश्यांसाठी एक महत्त्वाचे अन्न स्त्रोत आहेत.

गोकर्ण फुल (Aparajita):

हे एक औषधी वनस्पती आहे. या फुलांचे नाव त्याच्या आकारावरून पडले आहे. गोकर्ण म्हणजे गाईच्या कानातला कर्ण. या फुलांचा रंग निळा, पांढरा किंवा जांभळा असू शकतो. गोकर्ण फुलांचे औषधी गुणधर्म खालीलप्रमाणे आहेत:

गोकर्ण फुले अत्यंत थंडगार असतात. यामुळे यांचा उपयोग ताप, डोकेदुखी, उलट्या, जुलाब इत्यादी विकारांवर केला जातो.

गोकर्ण फुले कफ आणि पित्तशामक असतात. यामुळे यांचा उपयोग खोकला, सर्दी, दमा, ऍलर्जी इत्यादी विकारांवर केला जातो.

गोकर्ण फुले वेदनशामक आणि शामक गुणधर्मांची आहेत. यामुळे यांचा उपयोग डोकेदुखी, सांधेदुखी, आणि चिंता इत्यादी विकारांवर केला जातो.

गोकर्ण फुले जंतुनाशक गुणधर्मांची आहेत. यामुळे यांचा उपयोग जखमा, फोड, आणि पुरळ इत्यादी विकारांवर केला जातो.

गोकर्ण फुले कर्करोगावर गुणकारी असतात. या फुलांमध्ये कर्करोगाच्या पेशींचा नाश करण्याची क्षमता असते.

गोकर्ण फुले औषधी म्हणून वापरण्यासाठी, त्यांची पाने आणि फुले चांगल्याप्रमाणे धुवून घ्यावीत. त्यानंतर त्यांचा काढा घेतला जाऊ शकतो किंवा त्यांचा रस काढून पिऊ शकतो. गोकर्णाचा काढा बनवण्यासाठी, १०-१२ फुले आणि पाने १ कप पाण्यात उकळून घ्यावीत. १०-१५ मिनिटे उकळल्यानंतर, काढा गाळून घ्यावा. हा काढा दिवसातून दोन-तीन वेळा प्यावा.

गोकर्ण फुले त्वचेच्या सौंदर्यवर्धनासाठी वापरली जातात. या फुलांचा रस त्वचेला लावल्याने त्वचेची चमक वाढते आणि त्वचेचे आरोग्य सुधारते.

गोकर्ण फुले केसांच्या वाढीसाठी वापरली जातात. या फुलांचा रस केसांना लावल्याने केस गळणे कमी होते आणि केसांची वाढ वाढते.

गोकर्ण फुले केसांना काळे आणि चमकदार बनवण्यासाठी वापरली जातात. या फुलांचा रस केसांना लावल्याने केस काळे आणि चमकदार होतात.

गोकर्ण फुले खाण्याची किंवा काढा घेण्याची कोणतीही ज्ञात दुष्परिणाम नाहीत. तथापि, जर तुम्हाला कोणतेही आजार असतील तर गोकर्ण फुले वापरण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे चांगले.

सदाफुली (Catharanthus roseus):

ही एक औषधी वनस्पती आहे. याला इंग्रजीत Madagascar periwinkle असे म्हणतात. सदाफुलीची पाने आणि फुले दोन्ही औषधी आहेत. सदाफुलीचे औषधी गुणधर्म खालीलप्रमाणे आहेत:

सदाफुलीची पाने रक्तातील साखरेची पातळी कमी करण्यास मदत करतात. यामुळे मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी सदाफुली फायदेशीर ठरू शकते.

सदाफुलीची पाने अँटी-डायबेटिक गुणधर्मांची आहेत. यामुळे मधुमेहाच्या रुग्णांसाठी सदाफुली फायदेशीर ठरू शकते.

सदाफुलीची पाने मलेरियावर उपचार करण्यासाठी वापरली जातात.

सदाफुलीची पाने कर्करोगाच्या पेशींचा नाश करण्यास मदत करतात. यामुळे कर्करोगाच्या रुग्णांसाठी सदाफुली फायदेशीर ठरू शकते.

सदाफुलीची पाने त्वचेच्या विकारांवर उपचार करण्यासाठी वापरली जातात.

सदाफुलीची पाने डोकेदुखी आणि सांधेदुखीवर उपचार करण्यासाठी वापरली जातात.

सारांश

भारतात आढळणाऱ्या अनेक औषधी फुलांची ही काही उदाहरणे आहेत. हे लक्षात ठेवा की या फुलांचा औषधी हेतूंसाठी वापर करण्याच्या परिणामकारकता आणि सुरक्षिततेचे मूल्यमापन योग्य आरोग्य सेवा व्यवसायी किंवा वनौषधी तज्ञाद्वारे केले पाहिजे.

सूचना वजा विनंती

प्रस्तुत लेखात दिलेली माहिती हि इंटरनेट माध्यमात असलेल्या वेगवेगळ्या वेबसाईट वरून संग्रहीत केलेली आहे. ह्या संग्रहित माहितीची सत्यता पडताळून पाहिलेली नाही. केवळ माहिती द्वारे ज्ञानात अल्पशी भर टाकण्याचा हेतू साध्य करण्याचा प्रयत्न केलेला आहे. या माहितीचा वापर करून कोणीही स्वतःवर प्रयोग करू नये. तज्ज्ञ व्यक्तींचा सल्ला घेऊन कोणतेही पाऊल उचलावे हि विनंती.