सूर्यनमस्कार म्हणजे काय? | SURYANAMASKAR | YOGA | PHYSICAL AND MENTAL HEALTH | SUN GOD | STRESSFUL

सूर्यनमस्कार

 

सूर्यनमस्कार योगासनाने सूर्याची उपासना

सूर्यनमस्कार म्हणजे काय?

सूर्यनमस्कार एक प्राचीन योगआसन आहे. जे सूर्याची उपासना आणि सेवा म्हणून केले जाते. हे आसन सूर्योदयाच्या वेळी केल्याने शारीरिक आणि मानसिक आरोग्य सुधारण्यास मदत होते. सूर्यनमस्काराचा मुख्य उद्देश सूर्याच्या शक्तिशाली आदित्य देवतेची उपासना करणे आणि आत्म्याला महत्वाच्या उर्जेशी जोडणे हा आहे. हा योग म्हणजे मन:शांती मिळवण्यासाठी प्राणायाम, आसने आणि अनेक आसनांचे एकत्र मिश्रण आहे.

परिचय

सूर्यनमस्कार, ज्याला सूर्य नमस्कार म्हणूनही ओळखले जाते, ही एक प्राचीन प्रथा आहे ज्यामध्ये योग आसनांचा किंवा सूर्याचा सन्मान करण्यासाठी केलेल्या स्थितींचा समावेश आहे. संपूर्ण मानवी इतिहासात सूर्य नेहमीच आदरणीय आहे आणि हिंदू पौराणिक कथांमध्ये, सूर्य-देवता किंवा सूर्य, हे उत्तम आरोग्य आणि शाश्वत जीवनाचे प्रतीक आहे. ऋग्वेदानुसार, सूर्य हा गतिमान आणि न-हालचाल अशा दोन्ही घटकांचा आत्मा आहे. सूर्यनमस्काराचे टप्पे बारा आसनांमध्ये विभागले जातात किंवा क्रमाने एकामागून एक आसन केले जातात. आसनांमुळे श्वासोच्छ्वास नियंत्रित करण्यासाठी छाती वैकल्पिकरित्या आकुंचन आणि विस्तारित करून शरीर ताणले जाते. सूर्यनमस्कार योग, नियमितपणे सराव केल्यावर, मणक्याचे आणि सांध्याची लवचिकता आणि शरीराची अतिरिक्त चरबी कमी करण्याची क्षमता सुधारते. हे विविध आसन आणि योगासनांच्या तयारीसाठी शरीराला उबदार करण्यास देखील मदत करते. जरी आज सूर्यनमस्कार आसनाच्या अनेक आवृत्त्या आहेत, परंतु सर्वात सामान्य आहेत:

प्रणामासन (प्रार्थना मुद्रा)

हस्तुत्तानासन (उभारलेले शस्त्र)

हस्तपादासन (पुढे वाकणे)

अश्व संचलनासन (अश्वस्थ मुद्रा)

दंडासन (स्टिक पोझ)

अष्टांग नमस्कार (आठ भागांचा नमस्कार)

भुजंगासन (कोब्रा पोझ)

अधो मुख स्वानासन (अधोमुखी कुत्र्याची मुद्रा)

अश्व संचलनासन (अश्वस्थ मुद्रा)

हस्तपादासन (पुढे वाकणे)

हस्तुत्तानासन (उभारलेले शस्त्र)

ताडासन (माउंटन पोझ)

सूर्यनमस्कार: पौराणिक कथा आणि प्राचीन मूळ

सूर्यनमस्कार हे योगाभ्यासातील सर्वात महत्त्वाचे आसन किंवा पूर्व आसनांपैकी एक आहे. सूर्यदेवाची उपासना करणे किंवा त्याला नमस्कार केल्याने आनंद मिळतो आणि त्याचाही मोठा इतिहास जगभर पसरलेला आहे. अब्राहमिक धर्मांमध्ये सूर्यपूजा मूर्तिपूजक मानली जात असे. आतापर्यंत सापडलेल्या बहुतेक संस्कृतींमध्ये सूर्यदेवाची उपासना महत्त्वाची होती आणि काहींनी केली नाही. त्यांच्या उपासनेच्या पद्धती भिन्न असल्या तरी, या सर्व संस्कृतींनी सूर्याला पवित्र राजा, वरील आणि खाली जगाचा शासक म्हणून मान्यता दिली. काही संस्कृतींमध्ये सूर्यपूजा अचूक आणि पद्धतशीर होती, तर काहींमध्ये ती सौर प्रतिमा वापरून केली जात असे. प्राचीन इजिप्शियन इतिहासात सूर्यदेवाची उपासनेचाही उल्लेख आहे जेव्हा सूर्यदेव "रे" म्हणून ओळखला जात असे. ख्रिश्चन धर्माच्या आगमनापूर्वी, सर्व प्राचीन मेक्सिकन आणि पेरुव्हियन संस्कारांमध्ये सूर्याची महत्त्वपूर्ण भूमिका होती. त्यांचे राजे सूर्यदेवाचे अवतार मानले गेले. एकोणिसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धात अमेरिकेत कायदेशीररीत्या बंदी असलेले उत्तर अमेरिकन सूर्य नृत्य हे सौरपूजेचे सर्वात प्रसिद्ध उदाहरण आहे.

सूर्यनमस्कार योगाचे महत्त्व

पाठीचे आणि शरीराचे स्नायू मजबूत करण्यासाठी सर्वोत्तम आसन म्हणजे सूर्यनमस्कार. सूर्यनमस्कार योगाचे अनेक फायदे आहेत: संपूर्ण शरीर प्रणालीसाठी हा एक व्यापक व्यायाम आहे जो कोणत्याही उपकरणाशिवाय करता येतो. जीवनातील कंटाळवाणा आणि कंटाळवाणा दैनंदिन दिनचर्यापासून मुक्त होण्याचा हा एक चांगला मार्ग आहे. प्राचीन भारतीय ऋषींनी सूर्यनमस्काराची पूजा केली कारण त्याचा परिणाम आपल्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यावर नियंत्रण ठेवणाऱ्या अनेक शक्तींवर होतो. सोलार प्लेक्सस, पोटाच्या खड्ड्यात स्थित रेडिएशन नसांचे नेटवर्क, सूर्याशी जोडलेले मानले जाते. परिणामी, सातत्यपूर्ण सूर्यनमस्काराच्या सरावाने सौर प्लॅक्ससचा आकार वाढतो, ज्यामुळे सर्जनशीलता, अंतर्ज्ञान, आत्मविश्वास, निर्णय क्षमता आणि नेतृत्व सुधारते. सूर्यनमस्कार केव्हा करावा अशी दिवसाची वेळ निश्चित नसली तरी साधारणपणे सूर्योदयाच्या वेळी केली जाते. तरच सूर्याची किरणे शरीराच्या पुनरुज्जीवन आणि पुनरुज्जीवनासाठी सर्वात योग्य आणि फायदेशीर असतात. दीर्घ दिवसानंतर आराम करण्यासाठी देखील हे केले जाऊ शकते.

सूर्यनमस्काराचे फायदे

सूर्यनमस्काराच्या चरणांचे फायदे असंख्य आहेत. यात तुमच्या मन आणि शरीरात तसेच तुमच्या जीवनातील इतर महत्त्वाच्या भागांमध्ये आवश्यक असलेल्या सुधारणा आणण्याची क्षमता आहे. सूर्यनमस्काराचे काही फायदे पुढीलप्रमाणे आहेत.

निरोगी केसांसाठी सूर्यनमस्कार: सूर्यनमस्कार टाळूला रक्त प्रवाह उत्तेजित करतो आणि पोषण करतो. हे केस अकाली पांढरे होणे, पातळ होणे आणि गळणे यासारख्या समस्या टाळण्यास मदत करते.

वजन कमी करण्यासाठी सूर्यनमस्कार: सूर्यनमस्कार अधिक कॅलरी जाळण्यासाठी सामान्यपेक्षा अधिक वेगाने केले जाऊ शकतात. हे एक उत्तम एरोबिक वर्कआउट म्हणून वापरले जाऊ शकते जे शरीराच्या सर्व स्नायूंना कार्य करते आणि चयापचय सुधारते. याव्यतिरिक्त, यात विविध प्रकारचे ट्विस्ट आणि स्ट्रेचेस समाविष्ट आहेत जे संपूर्ण शरीरात, विशेषतः ओटीपोटात एकसमान चरबी कमी करण्यास मदत करतात.

चमकदार त्वचेसाठी सूर्यनमस्कार: सूर्यनमस्कारामुळे रक्ताभिसरण सुधारते, त्वचा तरुण, सुंदर आणि निरोगी दिसते. याव्यतिरिक्त, तणाव दूर ठेवल्याने तुमची त्वचा मजबूत राहते, सुरकुत्या टाळतात आणि वृद्धत्वाला विलंब होतो.

पचनसंस्था सुधारते: निरोगी आणि रोगमुक्त शरीर राखण्यासाठी पचनसंस्थेचे चांगले कार्य करणे आवश्यक आहे. सूर्यनमस्कारामुळे शरीरातील रक्ताभिसरण सुधारते, ज्यामुळे आतड्यांचे कार्य योग्य प्रकारे होण्यास मदत होते. परिणामी, व्हिटॅमिनचे शोषण वाढणे आणि सामान्य आरोग्य शक्य आहे.

उत्तम मासिक पाळी: सूर्यनमस्कार पोझेस आणि स्ट्रेच केल्याने तुम्हाला तुमचे ओटीपोटाचे स्नायू मजबूत होण्यास आणि मासिक पाळी व्यवस्थापित करण्यात मदत होऊ शकते. आसनांचा नियमित सराव देखील प्रसूती अधिक आरामदायी होण्यास मदत करू शकतो.

रक्तातील साखरेची पातळी कमी करते: जे लोक दररोज सूर्यनमस्काराचा सराव करतात त्यांच्या शारीरिक आणि मानसिक आरोग्यासाठी महत्त्वपूर्ण फायदे होतात. हे आसन त्यांच्या मज्जासंस्थेचे कार्य सुधारते, ज्यामुळे आराम करणे आणि चिंता दूर करणे सोपे होते. हे अंतःस्रावी ग्रंथींच्या क्रियाकलापांना सामान्य करून थायरॉईड समस्या असलेल्या लोकांना मदत करते.

श्वासोच्छवास सुधारतो: सूर्यनमस्कारामुळे फुफ्फुसांना प्रभावीपणे हवा मिळते आणि श्वासोच्छवासाच्या प्रक्रियेला पूरक होऊन रक्त पुरेशा प्रमाणात ऑक्सिजन मिळते.

निद्रानाशाचा सामना करतो: सूर्यनमस्काराचा सर्वात महत्त्वाचा आरोग्य लाभ म्हणजे झोपेची कमतरता कमी करणे. हे मन शांत करते, तणाव आणि चिंता दूर करण्यास मदत करते आणि झोपेची पद्धत सुधारते.

सूर्यनमस्काराचे प्रकार

गेल्या अनेक दशकांमध्ये सूर्यनमस्कार विकसित झाला आहे आणि त्याच्या आसनांमध्ये अनेक बदल आणि बदल झाले आहेत. याशिवाय, ही एक योग क्रिया आहे ज्याची लोकप्रियता खूप वाढली आहे. सूर्यनमस्कार प्रत्यक्षात विविध योग तंत्रांमध्ये समाविष्ट आहे. पुढील भागात त्यापैकी काहींवर एक नजर टाकूया:

अष्टांग सूर्यनमस्कार:

सूर्यनमस्कार अष्टांग सूर्यनमस्कार मालिकेत विभागले गेले आहेत: प्रकार A आणि प्रकार B. Type A मध्ये नऊ कॉन्फिगरेशन आहेत आणि Type B मध्ये सतरा कॉन्फिगरेशन आहेत.

हठ सूर्यनमस्कार:

हे 12 स्पाइनल आसनांद्वारे केले जाते, जे श्वासोच्छवासावर जोर देते. ही सर्वात लोकप्रिय सूर्यनमस्कार शैलींपैकी एक आहे आणि ती सर्वात सोपी देखील आहे.

अय्यंगार सूर्यनमस्कार:

अय्यंगार सूर्यनमस्कार हे हठयोगाच्या समतुल्य आहे, परंतु ते हालचाली आणि उर्जेवर थोडे अधिक लक्ष केंद्रित करते. हे सूर्यनमस्काराच्या इतर प्रकारांपेक्षा जलद केले जाते.

सूर्यनमस्काराची 12 आसने

या विभागात आपण 12 सूर्यनमस्कार आसनांबद्दल जाणून घेऊया.

मुद्रा 1: प्रार्थना मुद्रा - प्रणामासन

अंमलबजावणी:

आपल्या चटईसमोर सरळ उभे राहून, आपले पाय एकत्र आणून आणि आपले हात आपल्या बाजूला आरामात ठेवून प्रारंभ करा.

आपले डोळे बंद करा आणि आपल्या हाताचे तळवे आपल्या छातीच्या मध्यभागी एकत्र करा. तुमचे संपूर्ण शरीर आराम करा.

फायदे:

ही स्थिती मज्जासंस्था शांत करते आणि शारीरिक संतुलन परत करण्यास मदत करते.

हे तणाव आणि चिंता कमी करण्यास देखील मदत करते.

मुद्रा 2: हात वर केलेल्‍या पोझ - हस्त उत्‍तानासन

अंमलबजावणी:

हस्त उत्तानासन सुरू करण्यासाठी खोल श्वास सोडा.

त्यानंतर, दीर्घ श्वास घ्या आणि आपले हात पुढे आणि डोक्याच्या वर वाढवा.

वर पहा आणि आपले शरीर थोडेसे मागे वाढवण्यासाठी श्रोणि पुढे दाबा.

मागे वाकताना श्वास घेण्यावर लक्ष केंद्रित करा आणि पुढे वाकल्यावर श्वास सोडण्यावर लक्ष केंद्रित करा.

फायदे:

ओटीपोटाच्या स्नायूंना ताणणे आणि टोन करणे.

हा व्यायाम टाचांपासून बोटांच्या टोकापर्यंत संपूर्ण शरीराचा विस्तार करतो.

मुद्रा 3: हात ते पाय पोझ - हस्त पदासन

अंमलबजावणी:

श्वास सोडा आणि तुमचे गुडघे पुढे आणि खाली वाकणे सुरू करा, तुमचा पाठीचा कणा लांब ठेवा.

आपले हात जमिनीवर ठेवा आणि फक्त आपल्या बोटांच्या टोकांना पृष्ठभागावर स्पर्श करा.

फक्त तुमचे गुडघे वाकवा जेणेकरून तुमची छाती तुमच्या मांडीवर आणि तुमचे डोके तुमच्या गुडघ्यांवर विसावेल. काही सेकंद या स्थितीत रहा.

फायदे:

हे मणक्याला ताणते आणि ताणते, ते अधिक लवचिक बनवते.

हे हॅमस्ट्रिंग्स स्ट्रेच करताना पाय, खांदे आणि हात यांचे स्नायू देखील ताणतात.

मुद्रा 4: अश्वारोहण पोझ - अश्व संचलनासन

अंमलबजावणी:

तुमचा उजवा पाय मागे घ्या, फक्त गुडघा खाली ठेवा आणि तुमच्या पायाची बोटं सुरक्षितपणे दाबा.

आपला पाय जमिनीवर सपाट ठेवताना आपला डावा गुडघा वाकवा.

आपली बोटे किंवा तळवे जमिनीवर ठेवा, आपले खांदे मागे फिरवा आणि हळू हळू आपले डोके वर करा.

फायदे:

पाय आणि मणक्याचे स्नायू मजबूत होतात.

अपचन आणि बद्धकोष्ठतेपासून आराम मिळतो.

मुद्रा 5: माउंटन पोज - पर्वतासन

अंमलबजावणी:

हळू हळू श्वास सोडा, तुमचे तळवे जमिनीवर आणा आणि डावा पाय उजवीकडे हलवून तुमचे नितंब हवेत उचला.

तुमचा पाठीचा कणा लांब करताना तुमचे खांदे घोट्याच्या दिशेने आणा. आत आणि बाहेर काही खोल श्वास घ्या.

फायदे:

हे मुद्रा सुधारण्यास आणि मन आराम करण्यास मदत करते.

मुद्रा 6: अष्टांग नमस्कार

अंमलबजावणी:

श्वास सोडत आपले गुडघे खाली करा आणि नियंत्रित छातीसह आपले डोके हळू हळू जमिनीवर खाली करा.

अधिक ताकदीसाठी, आपल्या कोपरांना बाजूंनी दाबून ठेवा.

या संक्रमणामध्ये तुमची शक्ती सुधारत असताना, तुमचे नितंब हवेत ठेवून तुम्ही तुमची छाती खाली सोडण्यास सक्षम असाल.

फायदे:

यामुळे पाठ आणि मणक्याची लवचिकता वाढते.

तणाव कमी करताना पाठीच्या स्नायूंना बळकट करते.

हीच स्थिती तुमच्या शरीराच्या आठही भागांवर काम करते.

मुद्रा 7: कोब्रा पोज - भुजंगासन

अंमलबजावणी:

आपले हात आणि पाय त्याच ठिकाणी ठेवा. श्वास देखील घ्या.

पुढे सरकवा आणि आपली छाती सापासारखी उचला.

आपले खांदे मागे फिरवताना आपल्या कोपर एकमेकांच्या दिशेने दाबा.

हळूच वर पहा.

फायदे:

हे मूड आणि लवचिकता वाढवते.

हे एकाच वेळी खांदे, छाती, पाठ आणि पाय यांच्या स्नायूंना ताणते.

मुद्रा8: माउंटन पोज - पर्वतासन

अंमलबजावणी:

श्वास घेताना पायाची बोटं खाली दाबा. (परिस्थिती 5 प्रमाणेच)

तुमचा पाठीचा कणा वाढवून आणि तुमचे खांदे तुमच्या घोट्याच्या जवळ आणून उलट्या V स्थितीकडे परत या. आता काही खोल श्वास घ्या. तुमचे नितंब आकाशाकडे उचला आणि श्वास सोडताना तुमचे हात जमिनीवर दाबा.

फायदे:

हे पाठीच्या क्षेत्रातील रक्त परिसंचरण सुधारते.

हे स्त्रियांना रजोनिवृत्तीच्या लक्षणांचा सामना करण्यास मदत करते.

मुद्रा9: अश्वारूढ मुद्रा - अश्व संचलनासन

अंमलबजावणी:

डावा पाय तळहातांच्या दरम्यान पुढे आणून श्रोणि पुढे ढकलणे. तुमचे शरीर उचला आणि तुमचे डोके मागे टेकवा, तुमची पाठ कमान करा आणि आकाशाकडे पहा (पोझ 4 प्रमाणेच).

फायदे:

पायांचे स्नायू अधिक लवचिक होतात आणि ओटीपोटाचे अवयव टोन होतात.

पाठीचा कणा मजबूत होतो.

मुद्रा 10: हँड टू फूट पोज - हस्त पदासन

अंमलबजावणी:

उजवा पाय समोर ठेवून श्वास सोडा आणि पाय एकत्र काढा (आसन 3 प्रमाणे).

फक्त तुमचे गुडघे वाकवा जेणेकरून तुमची छाती तुमच्या मांडीवर आणि तुमचे डोके तुमच्या गुडघ्यावर विसावतील.

फायदे:

निद्रानाश, ऑस्टिओपोरोसिस, डोकेदुखी, चिंता आणि तणाव या सर्व गोष्टी यामुळे कमी होऊ शकतात.

मुद्रा 11: हात वर केलेल्‍या पोझ - हस्त उत्‍तानासन

अंमलबजावणी:

पुढे, दीर्घ श्वास घ्या आणि आपले हात पुढे आणि डोक्याच्या वर वाढवा (पोझ 2 प्रमाणेच).

वर पहा आणि आपले शरीर थोडेसे मागे वाढवण्यासाठी श्रोणि पुढे दाबा.

खोलवर श्वास सोडा.

फायदे:

हे दमा, पाठदुखी आणि थकवा यासारख्या आजारांवर उपचार करते. हे पचनासही मदत करते.

छातीचा विस्तार होतो, परिणामी संपूर्ण ऑक्सिजनचे सेवन होते.

मुद्रा 12: उभे माउंटन पोज - ताडासन

अंमलबजावणी:

शेवटी, श्वास सोडा आणि प्रार्थना स्थितीकडे परत या (आसन 1 प्रमाणेच).

हळूहळू आणि स्थिरपणे आपले हात खाली करा.

फायदे:

मांड्या, गुडघे आणि घोटे मजबूत होतात आणि मुद्रा सुधारते.

तुमच्या भावनांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी तुमचे कूल्हे आणि पोट आणि तुमचे स्नायू टोन करा.

जेव्हा सर्व 12 पदे पूर्ण होतात तेव्हा सूर्यनमस्काराचे एक आवर्तन पूर्ण होते. दररोज सरासरी 12-15 चक्रे केल्याने तुम्हाला तुमच्या शरीराला आवश्यक असलेले सर्व फायदे मिळतील, तुम्हाला उज्वल उद्यासाठी तंदुरुस्त आणि निरोगी ठेवता येईल.

सारांश

आपल्यापैकी बहुतेक लोक, विलासी जीवनाच्या शोधात, तणावपूर्ण वेळापत्रक आणि ऊर्जा घेणारे कामाच्या शिफ्टमध्ये अडकले आहेत, ज्याचा आपल्या आरोग्यावर आणि आनंदावर महत्त्वपूर्ण परिणाम होऊ शकतो. तांत्रिकदृष्ट्या, यामुळे आपल्याला विश्रांतीसाठी फारच कमी वेळ मिळतो, शारीरिक हालचालींसाठी वेळ सोडा. एखाद्याचे आरोग्य आणि मन सुधारण्यासाठी काही मिनिटे घालवणे देखील एक कठीण काम वाटू शकते. सूर्याची उर्जा, उष्णता आणि प्रकाशाच्या रूपात, पृथ्वीवरील जीवन टिकवून ठेवते.  सूर्यनमस्कार करण्यासाठी काही मिनिटे घेतल्याने तुम्हाला तुमच्या जीवनातील सर्व भागांमध्ये अधिक स्थिरता प्राप्त होण्यास मदत होऊ शकते. हे लक्षात घेऊन, आपल्या योगासनांमध्ये सहभागी होणाऱ्या प्रत्येकाला आसनांची सूर्यनमस्कार मालिका करण्यासाठी आणि लाभ घेण्याचे आवाहन करते.