आयुर्वेदिक औषधी दुर्वा गवत | दुर्वांना आयुर्वेदामध्ये महाऔषधीचे स्थान दिले गेले आहे | दुर्वा या शब्दाचा अर्थ असा आहे की जो दूरच्या वस्तू जवळ आणतो | दुर्वांच्या रसाचे काही थेंब नाकामध्ये सोडल्याने नाकातून रक्त येणे बंद होते | अमृताच्या स्पर्शामुळे दुर्वांची शुद्धता आणखी वाढली आणि ही वनस्पती अजरामर झाली

दुर्वा

 

आयुर्वेदिक औषधी दुर्वा गवत

दुर्वा किंवा हरीदूब संपूर्ण भारतात आढळतात. गणपती आणि इतर अनेक स्थानिक पूजाविधींमध्ये वापरला जाणारी दुर्वा तुमच्या आरोग्यासाठीही खूप फायदेशीर आहे. ज्यांना काही कारणाने डोकेदुखीचा त्रास होत असेल, त्यांनी दुर्वा आणि चुना समप्रमाणामध्ये घेऊन पाण्याच्या मदतीने बारीक वाटून घ्यावा, आणि हा लेप कपाळावर द्यावा. त्याने डोकेदुखी कमी होण्यास मदत होईल. त्याचबरोबर ज्यांच्या डोळ्यांवर काही कारणाने सतत चिकटा रहात असेल, किवा डोळ्यांमधून घाण येत असेल, त्यांनी दुर्वा पाण्यासोबत बारीक वाटून घेऊन ही पेस्ट एका मऊ कपड्यामध्ये बांधावी व हा कपडा डोळ्यांवर ठेवावा. डोळ्यांतून सतत पाणी येणे, डोळे सतत लाल असणे अश्या नेत्राव्याधींवर ही दुर्वांचा लेप गुणकारी आहे.

दुर्वा या शब्दाचा अर्थ असा आहे की जो दूरच्या वस्तू जवळ आणतो. जे लोक गणपतीची पूजा करतात त्यांना दुर्वा गवताची चांगली माहिती असेल. पुराणानुसार दुर्वाची उत्पत्ती समुद्रमंथनापासून झाली असे मानले जाते. समुद्रमंथनातून निघालेल्या इतर 84 रत्नांपैकी हे एक मानले जाते. कथेनुसार, समुद्रमंथन करताना देव आणि दानव थकून जाऊ लागले, ते चालू ठेवण्यासाठी श्रीहरींनी मांडराचल पर्वत आपल्या मांडीवर ठेवला आणि स्वतः समुद्रमंथन सुरू केले. मंदारचल घासल्यामुळे श्रीहरीच्या मांडीवरचा एक केस तुटला आणि त्यातून दुर्वाचा जन्म झाला. कारण तो नारायणाच्या शरीराचा एक भाग होता, त्याला सर्वात पवित्र म्हटले गेले.

अमृत ​​मिळाल्यानंतर जेव्हा समुद्रमंथन संपले तेव्हा नारायणाने मोहिनीचे रूप धारण केले आणि काही काळ या दुर्वावर अमृत ठेवले. अमृताच्या स्पर्शामुळे त्याची शुद्धता आणखी वाढली आणि ही वनस्पती अजरामर झाली. म्हणूनच दुर्वा ही एकमेव अशी वनस्पती आहे जी कोणत्याही परिस्थितीत कोणाच्याही मदतीशिवाय स्वतःहून वाढू शकते. अमृता, अनंता, गौरी, महौषधी, शतपर्व, भार्गवी इत्यादी नावांनीही ओळखले जाते. दुर्वा म्हणजेच हिरवे गवत किंवा गवत याला अरुगमपुल असेही म्हणतात. अनेक पूजाविधींमध्ये या गवताचा वापर केला जातो, परंतु गणपतीच्या पूजेसाठी त्याचा विशेष उपयोग आहे. पारंपारिक औषधी वनस्पती म्हणून आयुर्वेदिक औषधांमध्ये याचा वापर केला जातो. त्याचे औषधी गुणधर्म आणि आरोग्य फायद्यांविषयी आज तज्ज्ञांकडून जाणून घेऊया.

दुर्वाचे औषधी गुणधर्म

उन्हाळ्याच्या दिवसांमध्ये जास्त उष्णतेमुळे अनेकदा नाकातून रक्त येते. अश्या वेळी दुर्वांच्या रसाचे काही थेंब नाकामध्ये सोडल्याने नाकातून रक्त येणे बंद होते. तसेच तोंड आले असल्यास किंवा तोंडामध्ये फोड आले असल्यास दुर्वांचा रस पाण्यामध्ये मिसळून या पाण्याने चुळा भरल्याने आराम पडतो. उलट्या होत असल्यास एक लहान चमचा दुर्वांचा रस पाजल्याने आराम मिळतो. जर अतिसाराची जुनी व्याधी असेल, तर दुर्वांच्या रसाच्या सेवनाने फायदा होतो. पोट बिघडून वारंवार जुलाब होत असतील, तर पाण्यामध्ये बडीशेप, सुंठ आणि दुर्वा एकत्र उक्लीन घेऊन हे पाणी पिण्यास द्यावे. त्याने जुलाब कमी होण्यास मदत मिळेल.

1 दुर्वा ही रक्त शुद्ध करणारी औषधी वनस्पती आहे. म्हणून, ते रंग सुधारते आणि त्वचेच्या अनेक समस्यांवर उपचार करते. सूर्यप्रकाशात आणि काटेरी उष्णतेमध्ये चंदनाच्या पावडरसह दुर्वा लावल्याने खूप फायदा होतो.

2 यात सायनोडॉन डॅक्टिलोन नावाचे जैवरासायनिक संयुग आहे ज्याचा हायपोग्लाइसेमिक प्रभाव आहे आणि त्यामुळे रक्तातील साखरेची पातळी आणि मधुमेह आणि PCOS मध्ये इंसुलिन प्रतिरोधकता नियंत्रित करण्यात मदत होते.

3. दुर्वाचे तुरट आणि शीतल गुणधर्म गर्भाशयाच्या रक्तस्त्राव, रक्तरंजित मूळव्याध, रक्तस्रावी जुलाब इत्यादी सर्व प्रकारच्या रक्तस्त्राव संबंधित समस्यांवर उपयुक्त आहेत.

दुर्वा खाण्याचे आरोग्य फायदे

रोगप्रतिकारक शक्ती: शरीराची प्रतिकारशक्ती वाढवण्यासाठी दुर्वा वापरतात. दुर्वामध्ये सायनोडॉन डॅक्टिलॉन बायोकेमिकल्स असतात, जे शरीराची प्रतिकारशक्ती वाढवण्यास खूप मदत करतात. दुर्वा ही अत्यंत स्वस्त आणि टिकाऊ प्रतिकारशक्ती वाढवणारी मानली जाते.

रक्तातील साखर नियंत्रित करते: दुर्वामध्ये हायपोग्लाइसेमिक प्रभाव असतो जो रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करतो. काही कडुलिंबाच्या पानांसह घेतल्यास ते मधुमेहाशी संबंधित समस्यांशी लढण्यास देखील मदत करते. रक्तातील साखर वाढण्यापासून रोखण्यासाठी आणि नियंत्रित करण्यासाठी, तुम्ही रिकाम्या पोटी दुर्वाचा रस घेऊ शकता.

मासिक पाळी नियंत्रित करते: मासिक पाळीचे नियमन करण्यासाठी, जास्त रक्तस्त्राव नियंत्रित करण्यासाठी आणि PCOS (पॉलीसिस्टिक ओव्हेरियन सिंड्रोम) बरा करण्यासाठी दुर्वा ज्यूस हा एक शक्तिशाली हर्बल उपाय आहे. दुर्वा रस हा एक नैसर्गिक लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ आहे जो मूत्रमार्गाच्या संसर्गावर उपचार करण्यासाठी खूप मदत करतो. लघवी करताना आम्लपित्त आणि जळजळ यासारख्या सर्व प्रकारच्या जळजळांसाठी हा रस उत्कृष्ट आहे.

त्वचेच्या आरोग्यासाठी: एक्जिमा, सोरायसिस, जखमा आणि बुरशीजन्य संसर्ग यांसारख्या त्वचेच्या अनेक आजारांवर दुर्वाचा रस फायदेशीर आहे. दुर्वामध्ये दाहक आणि दाहक-विरोधी गुणधर्म आहेत जे त्वचेवर पुरळ, इसब आणि खाज सुटतात. बुरशीजन्य संसर्गासाठी, दुर्वाचा रस प्रभावित भागावर हळदीसह लावा. हे हानिकारक अतिनील किरणांपासून त्वचेचे संरक्षण देखील करते. त्याचा रस रिकाम्या पोटी सेवन केल्याने शरीरातील विषमुक्त होण्यास मदत होते.

दंत आरोग्यासाठी: दुर्वामध्ये फ्लेव्होनॉइड्स असतात ज्यात अल्सर विरोधी गुणधर्म असतात. ज्याने तोंडातील अल्सर आणि जखमांची समस्या कमी होते. याच्या रसाचे नियमित सेवन केल्याने हिरड्यांमधून होणारा रक्तस्त्राव, श्वासाची दुर्गंधी आणि दात मजबूत होण्यास मदत होते.

गणपती बाप्पाला आवडणाऱ्या दुर्वा घरी कशा उगवायच्या?

संकष्टी चतुर्थी या दिवशी अनेक जण उपवास करतात, तर अनेक जण आपल्या देवघरातील गणपती बाप्पासाठी खास दुर्वा वाहतात. त्यांची सुंदर आणि लहानशी कंठी बनवली जाते. मात्र, या दुर्वांची अशा काही खास दिवसांमध्ये किंवा गणपतीदरम्यान किंमत वाढवून विक्री केली जाते. परंतु, तुम्हाला अगदी सोप्या पद्धतीने घरी एका कुंडीमध्ये या दुर्वा उगवता येऊ शकतात.

घरी दुर्वा कशी उगवावी?

रस्त्याच्या कडेला गवत असणाऱ्या भागामध्ये किंवा बागेत या दुर्वा सहज सापडतात. अशा दुर्वा नजरेस पडल्या तर त्यांना मुळासकट उपटून घरी घेऊन या आणि घरामधील कुंडीत पुन्हा व्यवस्थित लावून त्याला पाणी घाला. एकदा कुंडीत दुर्वा लावल्यानंतर त्यांचे पुन्हापुन्हा रोपण करावे लागत नाही. उन्हाळा असो किंवा हिवाळा, कोणत्याही ऋतूमध्ये यांची वाढ चांगली आणि वेगाने होत असते. यांची देखभाल करणेदेखील अत्यंत सोपे असते. या दुर्वांचे रोपण करण्यासाठी एखाद्या पसरट कुंडीचा किंवा डब्याचा वापर करा. दुर्वा सतत वाढत असतात, त्यामुळे पसरट कुंडीचा वापर केल्यास त्यांना पसरत जाण्यास मदत होते. दुर्वा लावताना माती भुसभुशीत असणे गरजेचे असते. माती जर चिकट असेल तर त्यामध्ये दुर्वांची अपेक्षित वाढ होणार नाही. इतर रोपांप्रमाणे दुर्वांना दररोज पाणी घालण्याची अजिबात आवश्यकता नसते. आठवड्यातून एकदा किंवा फार फारतर दोनदा पाणी घातले तरीही पुरेसे असते. सूर्यप्रकाशाबद्दल सांगायचे तर दुर्वांना सावलीमध्ये, थोड्याश्या उन्हात किंवा भरपूर सूर्यप्रकाश असणाऱ्या जागांवर ठेवता येऊ शकते. कोणत्याही वातावरणामध्ये त्यांची उत्तम वाढ होत असते.

दुर्वांना कोणती खते घालावी?

दुर्वांची खरंतर विशेष काळजी घ्यावी लागत नाही. त्यामुळे नियमित किंवा ठराविक खाते घालणे गरजेचे नसते. मात्र, तुमच्याकडे शेणखत उपलब्ध असल्यास त्याचा वापर तुम्ही करू शकता. तसेच आपल्या घरातदेखील काही वस्तू आहेत, ज्यांपासून अगदी सहज घरगुती खत तयार करता येते. सर्वात सोपा पर्याय म्हणजे चहा पावडर.

दुर्वा गवत कसे वापरावे?

दुर्वा घास अनेक प्रकारे वापरता येतो. तुम्ही दुर्वाचा रस तयार करून रोज सकाळी रिकाम्या पोटी सेवन करू शकता. याशिवाय दुर्वा गवत वाळवून त्याची पावडर बनवता येते. ही पावडर मधात किंवा पाण्यात मिसळून घेता येते. त्वचेशी संबंधित समस्यांपासून मुक्त होण्यासाठी तुम्ही दुर्वा पेस्ट प्रभावित भागावर लावू शकता.

सारांश

आपल्याकडे गणपतीपूजनाच्या साहित्यामध्ये दुर्वांचा समावेश अतिशय महत्वाचा आहे. दुर्वांना आयुर्वेदामध्ये महाऔषधीचे स्थान दिले गेले आहे. अनेक पौष्टिक आणि औषधी गुणांनी युक्त दुर्वांचा उपयोग हिंदू धर्मामध्ये पूजा पाठासाठी तर होतोच, पण त्याशिवाय या दिव्य औषधीमध्ये यौनरोग, लिव्हरशी निगडीत आजार, बद्धकोष्ठ या व्याधी बऱ्या करण्याची क्षमता आहे. आयुर्वेदाप्रमाणे दुर्वांची मुळे, देठ आणि पाने या सर्वांचाच उपयोग अनेक व्याधींना बरे करण्यासाठी केला जाऊ शकतो. दुर्वांची चव काहीशी गोडसर असून, यामध्ये प्रथिने, कर्बोदके, कॅल्शियम, फायबर आणि पोटॅशियम आहेत. ही सर्व तत्वे निरनिराळ्या प्रकारच्या पित्तांवर अन बद्धकोष्ठावर गुणकारी आहेत. पोटाशी निगडीत व्याधी, यौनरोग, आणि लिव्हरशी निगडीत विकारांवर देखील दुर्वा गुणकारी आहेत.

कृपया महत्वाची सूचना आपल्यासाठी

वरील लेखातील सर्व माहिती इंटरनेटच्या माध्यमातुन विविध वेबसाईट वरून संकलित केलेली आहे. विषयाला अनुसरून हि माहिती आवश्यक ते फेरबदल करून आपणा समोर प्रस्तुत केलेली आहे. संकलनकर्ता याच्या सत्यतेची कोणतीही जवाबदारी घेत नाही तसेच यामध्ये मांडलेले मुद्दे आणि माहिती या बद्दल १००% खात्री देऊ शकत नाही. वाचकांनी वाचनाचा आनंद घ्यावा हि विनंती.