आरोग्यमय वनस्पती व फुले | घरातील ठेवण्याजोगी वनस्पती | विविध वनस्पती आणि फुले ही निसर्गाने आपल्याला दिलेली देणगी आहे | सुगंधी वनस्पती आणि फुलांचे अनेक उपयोगही आहेत | काही सुगंधी वनस्पतींचे सर्वसाधारण फायदे आहेत | भारतात अनेक आश्चर्यकारक वनस्पती उपलब्ध आहेत ज्या केवळ आपल्या घरात हिरवीगार पालवी घालत नाहीत तर आश्चर्यकारक आरोग्य फायदे आणि औषधी गुणधर्म देखील आहेत

आरोग्यमय वनस्पती व फुले

 

घरातील ठेवण्याजोगी वनस्पती

 

विविध वनस्पती आणि फुले ही निसर्गाने आपल्याला दिलेली देणगी आहे. काही वनस्पती आपण आहारात वापरतो, तर काहींचा उपयोग औषधांच्या निर्मितीसाठी केला जातो. रंगीत फुले मनाला प्रसन्नता आणि शांतता देतात. सुगंधी वनस्पती आणि फुलांचे अनेक उपयोगही आहेत. आपल्या घराचे आरोग्य त्यामुळे कसे राखता येते ते पाहा.

झोप येण्यासाठी: चांगल्या आरोग्यासाठी पुरेशी झोप आवश्यक असली, तरी सध्या अनेकांना निद्रानाशाचा विकार दिसतो. सौम्य निद्रानाशाच्या समस्येवर 'कॅमोमाइल' ही वनस्पती उपयुक्त ठरते. या वनस्पतीची वाळलेली पाने चहामध्ये घालता येतात अथवा ती पुरचुंडीत ठेवता येतात. ही पुरचुंडी तुमच्या उशीखाली ठेवल्यावर येणारा सुगंध झोप येण्यास मदत करत असल्याचे सांगितले जाते. अर्थात, या संदर्भात तज्ज्ञांना विचारूनच उपाय करावा. डासांना पळवून लावण्यासाठी: चहाला स्वाद आणण्यासाठी गवती चहा त्यात घालतात. 'कोचीन ग्रास' अथवा 'मलबार ग्रास' या नावांनीही ओळखल्या जाणाऱ्या या गवती चहाला लिंबूवर्गीय गंध असतो. कीटकांना पळवून लावण्यासाठीसुद्धा गवती चहा उपयुक्त ठरतो. डासांचा उपद्रव रोखण्यासाठी उकळलेला गवती चहा आणि सूर्यफुलाच्या तेलाचे मिश्रण त्यासाठी वापरता येते. हे मिश्रण पूर्णपणे नैसर्गिक आहे.

कपड्यांना सुगंध देण्यासाठी: आपल्या कपड्यांना मंद सुगंध यावा असे वाटत असेल, तर त्याचा उपाय तुमच्या बागेत आहे. तेजपत्त्याची पाने हे काम करतील. याच्या पानांवर हे ठेवलेल्या कपड्यांना छान सुगंध येत राहतो आणि कपडे धुवायला देईपर्यंत तो टिकतो. मिश्रणांच्या पुरचुंड्या: मलमल अथवा लोकरीच्या कपड्यांमध्ये या ठेवता येतात. त्या मुळे ते चांगले राहतात. ड्रॉवर, कपाटांसारख्या बंदिस्त जागांमध्ये या पुरचुंड्या ठेवल्यास सुगंध येतो.

किचन गार्डनमध्ये घरगुती उपाय

भारतात, आपल्या आजींनी जलद घरगुती उपायांसाठी स्वयंपाकघर किंवा किचन गार्डनमध्ये धाव घेतली आहे. तुमचा स्वतःचा घरगुती उपाय शोधण्यासाठी तुम्हीही या बरे करणाऱ्या वनस्पतींबद्दल जाणून घेण्याची वेळ आली आहे. शेवटी, भारतात अनेक आश्चर्यकारक वनस्पती उपलब्ध आहेत ज्या केवळ आपल्या घरात हिरवीगार पालवी घालत नाहीत तर आश्चर्यकारक आरोग्य फायदे आणि औषधी गुणधर्म देखील आहेत. जास्तीत जास्त फायदे मिळविण्यासाठी औषधी वनस्पती घरी असणे महत्वाचे आहे.

घरासाठी 10 औषधी वनस्पतींची यादी

1. तुळशी:

तुळशीची वनस्पती उष्णकटिबंधीय आहे, तिला वाढण्यासाठी भरपूर सूर्यप्रकाश आवश्यक आहे. तुळशीची वनस्पती, ज्याला पवित्र तुळस वनस्पती म्हणूनही ओळखले जाते, भारतीय घरांमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावते कारण तिचे अनेक औषधी फायदे आहेत. भारतातील अनेक भागांमध्ये, तुळशीच्या रोपाला मातृ वनस्पती म्हणून मान दिला जातो, आणि ती सहजपणे घरामध्ये लावता येते; कमी देखभाल आवश्यक आहे. हिंदू पुराणातही तुळशीला महत्त्व आहे.

तुळशीचे आरोग्य फायदे: गंभीर किंवा तीव्र श्वसन सिंड्रोमवर उपचार करण्यासाठी तुळशीच्या वनस्पतीचा वापर केला जातो; सर्दी, खोकला, ताप आणि ब्राँकायटिस यापासून आराम मिळतो. हे कानदुखी, मलेरिया, अपचन, डोकेदुखी, उन्माद, निद्रानाश आणि कॉलरा बरे करण्यास मदत करते.

2. कोरफड:

कोरफड ही वाढण्यास सोपी वनस्पती आहे आणि ती 4 फूट उंचीपर्यंत पोहोचू शकते. वनस्पतीतील जेल अँटिऑक्सिडंट्समध्ये समृद्ध आहे आणि विषाणू आणि बुरशी नष्ट करते आणि म्हणूनच जखमा आणि जखमांसह अनेक कारणांसाठी वापरले जाते. रोपाला चांगली वाढ होण्यासाठी थेट सूर्यप्रकाशाची आवश्यकता असते आणि ती ओलसर, चांगल्या निचरा झालेल्या जमिनीत ठेवली पाहिजे.

कोरफड चे आरोग्य फायदे: कोरफड वनस्पती जखमा, कट आणि भाजणे यांसारख्या विविध संक्रमणांवर उपचार करते आणि जळजळ कमी करते. तसेच, जर एखाद्या व्यक्तीने कोरफडीचा रस नियमितपणे प्यायला तर तो अल्सरेटिव्ह कोलायटिस, दीर्घकालीन बद्धकोष्ठता, पाचन समस्या आणि खराब भूक यावर उपचार करण्यास मदत करतो.

3. गोटू कोला:

गोटू कोला ही भारतात आढळणारी एक वनस्पती आहे ज्याचे वैज्ञानिक नाव आहे Centella Asiatica. ही एक प्रकारची अजमोदा (ओवा) औषधी वनस्पती आहे. वर्षानुवर्षे, वनस्पती आयुर्वेदिक औषध पद्धतीमध्ये वापरली जात आहे. रक्ताभिसरण सुधारते असे म्हणतात.

गोटू कोलाचे आरोग्य फायदे: असे मानले जाते की गोटू कोला अल्सर, त्वचेच्या दुखापती, केशिका नाजूकपणा कमी करण्यास आणि प्रथिने आणि लिपिड्स उत्तेजित करण्यास मदत करते. तारुण्य टिकवून ठेवण्यास मदत होते. गोटू कोलाची कोरडी पाने खुल्या फोडांवर उपचार करतात. कुष्ठरोगावर उपचार करण्यासाठी, मज्जासंस्था सक्रिय करण्यासाठी आणि लक्ष वेधण्यासाठी आणि शिरासंबंधी अपुरेपणा वाढवण्यासाठी देखील वनस्पती वापरली जाते.

4. अश्वगंधा:

आशियाई आणि आफ्रिकन देशांमध्ये वैज्ञानिकदृष्ट्या विटानिया सोम्निफेरा म्हणून ओळखले जाते. घरातील बागेत ही वनस्पती सहज उगवता येते आणि जास्तीत जास्त फायदे मिळवता येतात. अश्वगंधा ही नैसर्गिक उपचार करणारी वनस्पती म्हणूनही ओळखली जाते कारण ती शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती सुधारते.

अश्वगंधाचे आरोग्य फायदे: अश्वगंधा वनस्पती मेंदूला शांत करण्यास मदत करते आणि रक्तदाब कमी करते. हे सूज कमी करण्यास मदत करते आणि रोगप्रतिकारक शक्ती सुधारते. वृद्धत्व, चिंता आणि निद्रानाश दूर करण्यासाठीही अश्वगंधा उपयुक्त आहे.

5. कॅलेंडुला:

कॅलेंडुला वनस्पती डेझी कुटुंबातील आहे, आशियाई आणि पूर्व युरोपीय देशांमध्ये आढळते. ही वनस्पती आयुर्वेदिक आणि युनानी औषधांमध्ये वापरली जाते कारण त्यात दाहक - विरोधी आणि प्रतिजैविक गुणधर्म उपलब्ध आहेत. कॅलेंडुला विविध आरोग्य समस्या बरे करण्यास मदत करते. घरामध्ये ओलसर मातीत वनस्पती सहजपणे लावता येते; या वनस्पतीला पौष्टिकदृष्ट्या खराब, खूप आम्लयुक्त किंवा खूप क्षारीय मातीची समस्या नाही.

कॅलेंडुलाचे आरोग्य फायदे: कॅलेंडुला चावणे, डंक, मोच, जखमा, डोळे दुखणे आणि वैरिकास नसा यावर उपचार करण्यास मदत करते. या वनस्पतीचा उपयोग ताप आणि जुनाट संसर्गावर उपचार करण्यासाठी देखील केला जातो. तुम्ही ते कॉर्न आणि चामड्यांवरही लावू शकता.

6. थायम:

थाईम एक लहान वाढणारी झुडूप वनस्पती आहे जी घराच्या बागेत किंवा स्वयंपाकघरातील बागेत सहजपणे वाढू शकते. हे झुडूप वनस्पती त्याच्या सुगंध आणि चवसाठी ओळखल्या जाणाऱ्या पुदीना कुटुंबातील आहे. थाईमची दरवर्षी लागवड केली जाते परंतु उबदार परिस्थितीत वाढल्यास ते सदाहरित बारमाही म्हणून टिकू शकते. औषधी वनस्पती एक अँटिऑक्सिडेंट आहे जी बॅक्टेरिया आणि बुरशीजन्य संक्रमणांवर उपचार करण्यास मदत करते.

थायमचे आरोग्य फायदे: थायम रक्तसंचय, खोकला, पोटाच्या समस्या, स्मृतिभ्रंश, केस गळणे, मुरुमांशी लढा, श्लेष्मा नियंत्रित करणे, मूड वाढवणे आणि बरेच काही यावर उपचार करण्यास मदत करते.

7. रोझमेरी:

साल्विया रोझमारीनस, एक बारमाही वृक्षाच्छादित औषधी वनस्पती, सामान्यतः रोझमेरी म्हणून ओळखली जाते आणि ती भूमध्य प्रदेशातील आहे. हे झुडूप विविध आजारांवर उपचार करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या अँटिऑक्सिडंट्स आणि दाहक- विरोधी संयुगेचा समृद्ध स्त्रोत आहे. तसेच, ही एक सोपी काळजी घेणारी वनस्पती आहे ज्याची देखभाल कमी किंवा कमी आवश्यक आहे.

रोझमेरीचे आरोग्य फायदे: रोझमेरी पचन सुधारण्यास मदत करते, स्मरणशक्ती आणि एकाग्रता वाढवते, मेंदूच्या नुकसानीपासून संरक्षण करते, मेंदूचे वृद्धत्व रोखते, दाहक-विरोधी आणि ट्यूमर विरोधी एजंट म्हणून उपयुक्त आहे आणि मॅक्युलर डिजेनेरेशनपासून संरक्षण करते.

8. लॅव्हेंडर:

एक औषधी वनस्पती जी स्लीप एपनियावर उपचार करण्यास मदत करते. लॅव्हेंडर ही भूमध्यसागरीय वनस्पती आहे. तथापि, काही विशिष्ट परिस्थितीत, ते भारतात देखील लागवड करता येते. वनस्पती उष्ण आणि कोरड्या वातावरणात वाढते म्हणून त्याला भरपूर सूर्यप्रकाश मिळतो याची खात्री करा. लॅव्हेंडरच्या रोपाला जास्त पाण्याची गरज नसते, तथापि माती ओलसर आणि 6 ते 8 च्या दरम्यान pH ठेवली पाहिजे. पुढे, रोपाची छाटणी नियमितपणे केली पाहिजे.

लॅव्हेंडरचे आरोग्य फायदे: लॅव्हेंडर वनस्पतीची पाने किंवा तेल झोप सुधारण्यासाठी, त्वचेवरील डागांवर उपचार करण्यासाठी, वेदना कमी करण्यासाठी, रक्तदाब कमी करण्यासाठी, रजोनिवृत्तीच्या वेळी गरम चमक कमी करण्यासाठी, बुरशीच्या वाढीविरूद्ध लढा देण्यासाठी आणि केसांच्या वाढीस प्रोत्साहन देण्यासाठी मदत करतात.

9. जर्मन कॅमोमाइल:

कॅमोमाइल ची अनेक नावे आहेत, जसे की कॅमोमाइल, जर्मन कॅमोमाइल, हंगेरियन कॅमोमाइल, जंगली कॅमोमाइल, ब्लू कॅमोमाइल किंवा सुगंधित मेवीड. वनस्पती मूळ पूर्व आणि उत्तर युरोप आहे; तथापि, भारतातील हवामानामुळे येथे सहजपणे लागवड करता येते. काही अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की जर्मन कॅमोमाइलचे सेवन रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते आणि सर्दीशी संबंधित संक्रमणांशी लढण्यास मदत करते.

जर्मन कॅमोमाइलचे आरोग्य फायदे: जर्मन कॅमोमाइलचा वापर झोपेच्या चक्रावर उपचार आणि सुधारण्यासाठी, जळजळ कमी करण्यासाठी आणि जखमेच्या उपचारांना आणि स्नायूंच्या उबळांना गती देण्यासाठी केला जातो. हे जीवाणू, बुरशी आणि विषाणू देखील मारते.

10. मेथी:

मेथी ही एक वार्षिक वनस्पती आहे जी हिवाळ्याच्या हंगामात लावली जाते. भारत, उत्तर आफ्रिका आणि भूमध्य प्रदेशात या वनस्पतीची लागवड केली जाते. भारतीय घरांमध्ये आढळणारी ही सर्वात सामान्य वनस्पती आहे.

मेथी, मेथीचे आरोग्य फायदे: मेथीची पाने किंवा बियांचे सेवन वजन कमी करण्यास, यकृताचा कर्करोग टाळण्यास, रक्तातील कोलेस्टेरॉलची पातळी कमी करण्यास, पोट आणि आतड्यांवरील अल्सरवर उपचार करण्यासाठी, मासिक पाळी दुखणे आणि चवीची मंद भावना पुनर्संचयित करण्यास मदत करते.

आजकाल, अधिकाधिक लोक हर्बल औषधांसाठी औषधी वनस्पतींकडे झुकत आहेत. वरील वनस्पतींची यादी घरामध्ये सहज उगवता येते. तथापि, एखाद्याने हे सुनिश्चित केले पाहिजे की उपचार करणाऱ्या वनस्पतींना योग्य काळजी प्रदान केली गेली आहे. तसेच, या वनस्पतींमुळे झोपेचे विकार, रक्तातील कोलेस्टेरॉलची पातळी, जखमा लवकर बरी होण्यास मदत आणि बरेच काही यांसारख्या आजारांवर उपचार करण्यात मदत होते.

सारांश

प्राचीन काळापासून, मानवजातीतील विविध आजारांवर उपचार करण्यासाठी इनडोअर वनस्पतींना प्रभावी उपचार म्हणून पाहिले जाते. परंतु लोक काही घरातील औषधी वनस्पतींच्या अशा जन्मजात गुणांकडे दुर्लक्ष करतात. ते त्यांना फक्त एक अष्टपैलू सजावटी वस्तू किंवा सौंदर्याचे प्रतीक म्हणून पाहतात जे त्यांच्या घराचे निस्तेज कोपरे भरण्यासाठी योग्य असेल. आधुनिक वैद्यकांना या औषधी घरगुती वनस्पतींच्या उत्पादनांवर प्रक्रिया करण्याची गरज असताना, आयुर्वेद, युनानी यांसारखी पारंपारिक औषधं ही हर्बल वनस्पती घरातील कच्च्या स्वरूपात सहज उपलब्ध करून देतात. अशा घरातील औषधी वनस्पती स्वस्त, परवडणाऱ्या आणि अगदीच वेळेत उपलब्ध असतात. ते बाहेर उपचार शोधत असलेल्या व्यक्तीचा वेळ, ऊर्जा आणि प्रयत्न वाचवतात. आपल्या नैसर्गिक वैद्य म्हणून काम करणाऱ्या या वनस्पती कोणत्या आहेत हे जाणून घेण्यासाठी औषधी वनस्पतींची यादी पाहू या. घर अथवा कार्यक्रमाच्या सजावटीसाठी फुले आणि वनस्पतींचा वापर केला जातो. मात्र त्यांचे सुगंधही विविध कारणांनी उपयुक्त असतात. काही सुगंधी वनस्पतींचे सर्वसाधारण फायदे आहेत. मात्र, त्यांचा वापर करण्यापूर्वी तज्ज्ञांचा सल्ला अवश्य घ्या.

कृपया महत्वाची सूचना आपल्यासाठी

वरील लेखातील सर्व माहिती इंटरनेटच्या माध्यमातुन विविध वेबसाईट वरून संकलित केलेली आहे. विषयाला अनुसरून हि माहिती आवश्यक ते फेरबदल करून आपणा समोर प्रस्तुत केलेली आहे. संकलनकर्ता याच्या सत्यतेची कोणतीही जवाबदारी घेत नाही तसेच यामध्ये मांडलेले मुद्दे आणि माहिती या बद्दल १००% खात्री देऊ शकत नाही. वाचकांनी वाचनाचा आनंद घ्यावा हि विनंती.