शरीर भाजणे | त्वचा भाजल्यावर काय कराल | प्रथम-डिग्री बर्न्समुळे त्वचेचे कमीतकमी नुकसान होते | गरम पाणी पडल्याने किंवा पेटल्याने वा गरम भांड्याला हात लागल्याने आपण भाजले जातो | गंभीर भाजल्यास गुंतागुंत आणि मृत्यू टाळण्यासाठी आपत्कालीन वैद्यकीय सेवेची आवश्यकता असते | चौथ्या-डिग्री बर्न्स वगळता, थर्ड-डिग्री बर्न्स सर्वात गंभीर असतात. ते त्वचेच्या प्रत्येक थरापर्यंत पसरून सर्वात जास्त नुकसान करतात

त्वचा वा शरीर भाजणे

 

त्वचा भाजल्यावर काय कराल?

भाजल्यानंतर होणारी जळजळ आणि त्रास कमी करण्यासाठी घरगुती उपाय आहेत. मात्र काही जणांना याबाबत माहीत नसते. हात भाजल्यानंतर सर्वात पहिले डोक्यात येतं ते म्हणजे आता हातावर काळा डाग तसाच राहणार. मात्र असे अजिबात नाही. हात भाजल्यावर अथवा शरीरावर कुठेही चटका लागल्यानंतर तुम्ही काही घरुगुती उपाय करून त्यावर इलाज करू शकता. घरगुती उपाय म्हणजे नक्की काय तर अगदी घरात सहज सापडणाऱ्या पदार्थांचा वापर करून तुम्ही भाजण्यावर इलाज करू शकता. भाजल्यानंतर सर्वात पहिल्यांदा काय करायला हवे हे जर तुम्हाला माहीत नसेल तर जाणून घ्या. जळण्याचा घाव अधिक खोल आणि जास्त लेअर्सचा असेल तर मात्र त्वरीत इमर्जन्सी मदत घ्यावी.

जास्त भाजल्यावर: गंभीर भाजले असेल तर सर्वात पहिल्यांदा जो व्यक्ती भाजला आहे की नाही त्या वक्तीला श्वास घेता येत आहे की नाही हे तपासून घ्यावे. भाजल्यानंतर शरीरावर असणारे कोणतेही दागिने, बेल्ट्स अथवा कोणत्याही घट्ट वस्तू ज्या त्वचेच्या आसपास असतील काढून टाकाव्यात. ज्या ठिकाणी भाजले आहे, तिथे कपड्याने झाका.

कमी भाजले असल्यास: जास्त गंभीर भाजले नसेल तर थंड पाण्यात भाजलेल्या ठिकाणी १० मिनिट्स राहू द्या. तोंडावर तेल उडाले असेल तर त्वरीत थंड कपडा ठेवा आणि लगेच डॉक्टरांकडे जा.

भाजलेल्या त्वचेवर जर फोड यायला सुरूवात झाली तर ते फोड तुम्ही फोडू नका. अन्यथा त्यावर इन्फेक्शन होईल. कपड्याने स्वच्छ करा आणि अँटिबायोटिक ऑईंटमेंट लावा. भाजलेल्या ठिकाणी लोशन लावा अथवा कोरफड आणि कोको बटर लावा. भाजल्यास बँडेज अथवा कपड्याने कव्हर करा.

शरीर भाजल्याची बर्न पातळी

बर्न्सचे तीन प्राथमिक प्रकार आहेत: प्रथम-, द्वितीय- आणि तृतीय-डिग्री. प्रत्येक पदवी त्वचेला झालेल्या नुकसानीच्या तीव्रतेवर आधारित आहे, प्रथम-डिग्री सर्वात किरकोळ आणि तिसरी-डिग्री सर्वात गंभीर आहे. नुकसान समाविष्ट आहे:

फर्स्ट-डिग्री जळणे: लाल, फोड नसलेली त्वचा

सेकंड-डिग्री बर्न्स: फोड आणि त्वचेचे काही घट्ट होणे

थर्ड-डिग्री बर्न्स: पांढर्या, चामड्याच्या देखाव्यासह व्यापक जाडी

चौथ्या-डिग्री बर्न्स देखील आहेत. या प्रकारच्या बर्नमध्ये थर्ड-डिग्री बर्नची सर्व लक्षणे समाविष्ट असतात आणि त्वचेच्या पलीकडे कंडरा आणि हाडे देखील वाढतात.

बर्न्सची विविध कारणे आहेत, यासह:

गरम, उकळत्या द्रवपदार्थांपासून खरचटणे

रासायनिक बर्न्स

विद्युत बर्न्स

आग, मॅच, मेणबत्त्या आणि लाइटरच्या ज्वाळांसह

जास्त सूर्यप्रकाश

जळण्याचा प्रकार त्याच्या कारणावर आधारित नाही. स्केल्डिंग, उदाहरणार्थ, द्रव किती गरम आहे आणि ते त्वचेच्या संपर्कात किती काळ टिकते यावर अवलंबून, तिन्ही जळजळ होऊ शकते.

केमिकल आणि इलेक्ट्रिकल बर्न्समुळे तत्काळ वैद्यकीय लक्ष देण्याची हमी असते कारण ते शरीराच्या आतील भागावर परिणाम करू शकतात, जरी त्वचेला किरकोळ नुकसान झाले तरीही.

प्रथम-डिग्री बर्न

प्रथम-डिग्री बर्न्समुळे त्वचेचे कमीतकमी नुकसान होते. त्यांना "वरवरच्या बर्न्स" असेही म्हणतात कारण ते त्वचेच्या बाहेरील थरावर परिणाम करतात. फर्स्ट-डिग्री बर्नच्या लक्षणांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

लालसरपणा

किरकोळ जळजळ किंवा सूज

वेदना

जळजळ बरी होताना कोरडी, सोलणारी त्वचा उद्भवते

ही जळजळ त्वचेच्या वरच्या थरावर परिणाम करत असल्याने, त्वचेच्या पेशी नष्ट झाल्या की चिन्हे आणि लक्षणे अदृश्य होतात. फर्स्ट-डिग्री बर्न्स सामान्यतः 7 ते 10 दिवसांत डाग न पडता बरे होतात.

जर बर्न त्वचेच्या मोठ्या भागावर, तीन इंचांपेक्षा जास्त प्रभावित करत असेल आणि जर ते तुमच्या चेहऱ्यावर किंवा एखाद्या मोठ्या सांध्यावर असेल तर तुम्ही तुमच्या डॉक्टरांना भेटावे, ज्यामध्ये हे समाविष्ट आहे:

गुडघा

घोटा

पाऊल

पाठीचा कणा

खांदा

कोपर

आधीच सज्ज

फर्स्ट-डिग्री बर्न्सवर सामान्यतः घरगुती काळजीने उपचार केले जातात. जितक्या लवकर तुम्ही बर्नवर उपचार कराल तितक्या लवकर बरे होण्याची वेळ जास्त असू शकते. प्रथम-डिग्री बर्नच्या उपचारांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

जखमेला थंड पाण्यात पाच मिनिटे किंवा त्याहून अधिक काळ भिजवून ठेवा

वेदना कमी करण्यासाठी असिटॅमिनोफेन किंवा इबुप्रोफेन घेणे

त्वचेला शांत करण्यासाठी कोरफड जेल किंवा मलईसह लिडोकेन (एक भूल देणारी) लागू करणे

प्रभावित क्षेत्राचे संरक्षण करण्यासाठी प्रतिजैविक मलम आणि सैल कापसाचे किंवा रेशमाचे तलम पारदर्शक कापड वापरणे

तुम्ही बर्फ वापरत नसल्याचे सुनिश्चित करा, कारण यामुळे नुकसान होऊ शकते. जळलेल्या ठिकाणी कापसाचे गोळे कधीही लावू नका कारण लहान तंतू दुखापतीला चिकटून राहू शकतात आणि संसर्गाचा धोका वाढवू शकतात. तसेच, लोणी आणि अंडी यांसारखे घरगुती उपाय टाळा कारण ते प्रभावी सिद्ध झालेले नाहीत.

द्वितीय-डिग्री बर्न

द्वितीय-डिग्री बर्न्स अधिक गंभीर असतात कारण नुकसान त्वचेच्या वरच्या थराच्या पलीकडे पसरते. या प्रकारच्या बर्नमुळे त्वचेवर फोड येतात आणि ते अत्यंत लाल आणि फोड होतात.

काही फोड उघडतात, त्यामुळे जळलेल्या भागाला ओले किंवा रडणारे स्वरूप प्राप्त होते. कालांतराने, जखमेवर फायब्रिनस एक्स्युडेट नावाची जाड, मऊ, खपल्यासारखी ऊतक विकसित होऊ शकते.

या जखमांच्या नाजूक स्वरूपामुळे, संसर्ग टाळण्यासाठी परिसर स्वच्छ ठेवणे आणि त्यावर व्यवस्थित मलमपट्टी करणे आवश्यक आहे. हे बर्न लवकर बरे होण्यास देखील मदत करते.

काही सेकंद-डिग्री बर्न्स बरे होण्यासाठी तीन आठवड्यांपेक्षा जास्त वेळ घेतात, परंतु बहुतेकदा दोन ते तीन आठवड्यांत डाग न पडता बरे होतात, परंतु बर्याचदा त्वचेवर रंगद्रव्य बदलते.

फोड जितके वाईट असतील तितके जळजळ बरे होण्यास जास्त वेळ लागेल. काही गंभीर प्रकरणांमध्ये, नुकसान दुरुस्त करण्यासाठी त्वचा कलम करणे आवश्यक आहे. स्किन ग्राफ्टिंग शरीराच्या दुसऱ्या भागातून निरोगी त्वचा घेते आणि जळलेल्या त्वचेच्या ठिकाणी हलवते.

फर्स्ट-डिग्री बर्न्स प्रमाणे, कापसाचे गोळे आणि शंकास्पद घरगुती उपचार टाळा. सौम्य सेकंद-डिग्री बर्नसाठी उपचारांमध्ये सामान्यतः समाविष्ट होते:

15 मिनिटे किंवा त्याहून अधिक काळ थंड पाण्याखाली त्वचा चालवा

ओव्हर-द-काउंटर वेदना औषधे घेणे (ॲसिटामिनोफेन किंवा आयबुप्रोफेन)

फोडांवर अँटीबायोटिक क्रीम लावणे

तथापि, बर्नचा परिणाम एखाद्या व्यापक क्षेत्रावर होत असल्यास आपत्कालीन वैद्यकीय उपचार घ्या, जसे की खालीलपैकी:

चेहरा

हात

नितंब

मांडीचा सांधा

पाय

थर्ड-डिग्री बर्न

चौथ्या-डिग्री बर्न्स वगळता, थर्ड-डिग्री बर्न्स सर्वात गंभीर असतात. ते त्वचेच्या प्रत्येक थरापर्यंत पसरून सर्वात जास्त नुकसान करतात.

असा गैरसमज आहे की थर्ड-डिग्री बर्न्स सर्वात वेदनादायक असतात. तथापि, या प्रकारच्या बर्नमुळे नुकसान इतके व्यापक आहे की मज्जातंतूंच्या नुकसानीमुळे वेदना होत नाहीत. कारणांवर अवलंबून, थर्ड-डिग्री बर्न्सची लक्षणे दर्शवू शकतात:

मेणासारखा आणि पांढरा रंग

चार

गडद तपकिरी रंग

उंचावलेला आणि चामड्याचा पोत

विकसित होत नाहीत असे फोड

शस्त्रक्रियेशिवाय, या जखमा गंभीर जखमा आणि आकुंचनाने बरे होतात. थर्ड-डिग्री बर्न्ससाठी पूर्ण उत्स्फूर्त उपचारांसाठी कोणतीही निर्धारित वेळ नाही.

भाजल्यास घरगुती उपाय

1. फ्रीजमध्ये ठेवलेली टी बॅग काही काळ जखमेवर दाबून धरा. याने वेदना आणि दाह कमी होईल. गरमऐवजी गार पाण्याने अंघोळ करा.

2. कोरफडीने भाजलेल्या जागेचा कोरडेपणा जातो आणि मऊपणा येतो. अशावेळी ज्या जागेवर भाजले आहे तिथे कोरफड जेल लावा. त्वचा पूर्ववत होण्यास मदत मिळते आणि कोरफड जेल त्या जागेवर चिकटून न राहिल्यामुळे त्वचेला त्रासही होत नाही. तसंच भाजलेली त्रासदायक जखम बरी होण्यासाठी याचा उपयोग होतो.

3. व्हिनेगर आणि पाण्याचा मिश्रणात कापूस किंवा कापड बुडवून त्याला जखमेवर काही काळ दाबून ठेवा. नंतर जखमी भाग वाहत्या पाण्याखाली धरा.

4.  अगदी लहानसे भाजले असेल तर थंड पाण्याखाली हात ठेवा आणि त्यावर दात घासण्याची पेस्ट लावा. यामुळे त्वचा काळी पडत नाही आणि त्वचा भाजल्याने होणारी जळजळ थांबविण्यासही मदत मिळते. कोलगेट पेस्ट लावल्यास तुम्हाला जास्त त्रास होणार नाही.

5.  भाजल्यावर जेव्हा प्रथमोपचार करण्याची वेळ येते तेव्हा मध लावावा. अनेक जणांना हे माहीत असते तर काही जणांना याबाबत माहिती नसते. मध लावल्यामुळे जखम बरी होते आणि त्यावर डाग कमी पडतो. मध हे अत्यंत चांगले अँटीसेप्टिक असल्याने जखम लवकर भरते.

6.  भाजल्यानंतर तुम्ही सदर जखमेवर दही लावावे. दह्यामुळे जखम थंड पडण्यास मदत मिळते आणि दही लावल्याने त्वचेवरची जळजळ कमी होते. मात्र भाजल्यावर त्वरीत यावर दही लावू नये, याची काळजी घ्या.

7.  भाजल्यानंतर शरिराचा तो भाग काही वेळ थंड पाण्याखाली धरा. त्यानंतर घरात उपलब्ध असलेलं कोकोनट ऑईल भाजलेल्या भागावर लावा. यामुळे भाजलेल्या जागी होणारी आग तर कमी होईलच, सोबतच त्वचेवर कुठली जखमही होणार नाही.

सारांश

गरम पाणी पडल्याने किंवा पेटल्याने वा गरम भांड्याला हात लागल्याने आपण भाजले जातो. भाजल्यामुळे जखमही होतात. कधी हे भाजणं साध असतं तर कधी गंभीर रूप धारण करतं. जखम तीव्र, मध्यम किंवा तीव्र रक्तस्त्रावी असते. अनेकदा घरी स्वयंपाक घरात काम करताना तुम्हाला भाजतं. शरिराच्या ज्या भागावर भाजलं तिथे मोठ्या प्रमाणात आग होते. बर्न्सचे वर्गीकरण प्रथम ते तृतीय अंशापर्यंत केले जाते. बहुतेक लोक गंभीर आरोग्य परिणामांशिवाय बरे होतात, परंतु अधिक गंभीर भाजल्यास गुंतागुंत आणि मृत्यू टाळण्यासाठी आपत्कालीन वैद्यकीय सेवेची आवश्यकता असते.

कृपया महत्वाची सूचना आपल्यासाठी

वरील लेखातील सर्व माहिती इंटरनेटच्या माध्यमातुन विविध वेबसाईट वरून संकलित केलेली आहे. विषयाला अनुसरून हि माहिती आवश्यक ते फेरबदल करून आपणा समोर प्रस्तुत केलेली आहे. संकलनकर्ता याच्या सत्यतेची कोणतीही जवाबदारी घेत नाही तसेच यामध्ये मांडलेले मुद्दे आणि माहिती या बद्दल १००% खात्री देऊ शकत नाही. वाचकांनी वाचनाचा आनंद घ्यावा हि विनंती.