पाचवी माळ माता स्कंदमातादेवी | नवरात्रोत्सव | घटस्थापना | अष्टभुजा देवी | दुर्गा चालीसा | जपमाळ | कुमार कार्तिकेय | देवी पार्वती | पद्मासनाची देवी | विद्यावाहिनी दुर्गा देवी

माता दुर्गेच्या विविध ९ रूपांची पूजा

 

पाचवी माळ:  शुभाशिर्वाद देणारी 

माता स्कंदमातादेवी

माँ दुर्गेचे पाचवे रूप स्कंदमाता म्हणून ओळखले जाते. भगवान स्कंद कुमार [कार्तिकेय] ची आई असल्याने, दुर्गेच्या या पाचव्या रूपाला स्कंद माता हे नाव प्राप्त झाले आहे. भगवान स्कंदजी आपल्या आईच्या मांडीवर बालकाच्या रूपात विराजमान आहेत.या दिवशी साधकाचे मन शुद्ध चक्रात वसलेले असते. माँ दुर्गेचे पाचवे रूप स्कंदमाता म्हणून ओळखले जाते. भगवान स्कंद कुमार [कार्तिकेय] ची आई असल्याने, देवी दुर्गेच्या या पाचव्या रूपाला स्कंद माता हे नाव प्राप्त झाले आहे. भगवान स्कंदजी आपल्या आईच्या मांडीवर बालकाच्या रूपात विराजमान आहेत.या दिवशी साधकाचे मन शुद्ध चक्रात वसलेले असते. स्कंद देवी मातेला चार हात आहेत, उजव्या वरच्या बाहूमध्ये तिने भगवान स्कंदांना आपल्या मांडीत धरले आहे आणि उजव्या खालच्या हातामध्ये तिने कमळ धारण केले आहे. आईचा रंग पूर्णपणे गोरा असून ती कमळाच्या फुलावर विराजमान आहे. यामुळे तिला पद्मासनाची देवी आणि विद्यावाहिनी दुर्गा देवी असेही म्हणतात.

आई स्कंदमाता कथा

सतीने यज्ञात आत्मसात केल्यानंतर, भगवान शंकर सांसारिक व्यवहारांपासून अलिप्त झाले आणि कठोर तपश्चर्येत गुंतले. त्याच वेळी तारकासुराच्या अत्याचाराने देवांना त्रास होत होता. तारकासुराला वरदान होते की फक्त भगवान शिवाची मुलेच त्याचा वध करू शकतात. सतीशिवाय शिवाला मूल होऊ शकत नाही, असा विचार करून देव विष्णूकडे मदत मागण्यासाठी गेले. पण भगवान विष्णूंनी त्याला सांगितले की या परिस्थितीला तो स्वतः जबाबदार आहे. जर तुम्ही सर्वांनी भगवान शिवाशिवाय दक्ष प्रजापतीच्या यज्ञाला हजेरी लावली नसती तर सतीला शरीर सोडावे लागले नसते. त्यानंतर भगवान विष्णू त्यांना माता पार्वतींबद्दल सांगतात, जी आदिशक्ती माता सतीचा अवतार आहे. त्यानंतर, महर्षी नारद, देवतांच्या वतीने, पार्वतींकडे जातात आणि तिला तपश्चर्या करून भगवान शिवांना तिचा पती म्हणून प्राप्त करण्यास सांगतात, जो मागील जन्मातही तिचा पती होता. हजारो वर्षांच्या तपश्चर्येनंतर भगवान शिवाचा विवाह माता पार्वतीशी होतो.

भगवान शिव आणि माता पार्वतीची शक्ती मिळून एक अग्नी बीज उत्पन्न करतात. भगवान शंकराचे मूल होईपर्यंत बीज सुरक्षितपणे सर्वाना सरोवरात नेण्याचे काम अग्निवर सोपवले जाते. बीजातून निघणारी उष्णता अग्नीला असह्य होते आणि तो बियाणे माता गंगाकडे सोपवतो, जी ते सर्वाना सरोवरात सुरक्षितपणे घेऊन जाते. देवी पार्वतीने नंतर जलस्रोताचे रूप धारण केले जेणेकरून ती बीजाचे रक्षण करू शकेल. अशाप्रकारे सहा मातांच्या शुश्रूषेमुळे सहा मुखी कार्तिकेय जन्माला येतो. तो एक देखणा, हुशार आणि शक्तिशाली कुमार बनण्यासाठी मोठा झाला.

स्कंद मातेचे स्वरूप

स्कंद मातेचे वाहन सिंह आहे. स्कंदमाता ही सूर्यमालेची प्रमुख देवी आहे. त्यांची पूजा केल्याने साधकाला अलौकिक वैभव प्राप्त होते. ही अलौकिक आभा आपल्या योगक्षेमाला प्रत्येक क्षणी विसर्जन करते. एकाग्रतेने मन शुद्ध करून मातृदेवतेची स्तुती केल्याने दुःखातून मुक्ती मिळते आणि मोक्षाचा मार्ग सुगम होतो.

दुर्गापूजेच्या पाचव्या दिवशी देवांचा सेनापती कुमार कार्तिकेयच्या आईची पूजा केली जाते. कुमार कार्तिकेयाला ग्रंथात सनत-कुमार, स्कंदकुमार असे संबोधण्यात आले आहे. या रूपात आई पूर्णपणे प्रेमाचा वर्षाव करताना दिसते. मातेचे पाचवे रूप शुभ्रा म्हणजेच पांढरे आहे.

जेव्हा अत्याचारी राक्षसांचे अत्याचार वाढतात, तेव्हा संत माता सिंहावर स्वार होऊन लोकांचे रक्षण करतात आणि दुष्ट लोकांचा अंत करतात. देवी स्कंदमातेला चार हात आहेत, मातेने तिच्या दोन हातात कमळाचे फूल धारण केले आहे आणि भगवान स्कंद किंवा कुमार कार्तिकेय तिच्या मांडीवर बसलेले आहेत आणि एका हाताने तिला आधार देतात. मातेचा चौथा हात भक्तांना आशीर्वाद देण्याच्या मुद्रेत आहे.

देवी स्कंदमाता ही हिमालयाची कन्या पार्वती आहे, तिला महेश्वरी आणि गौरी या नावांनी ओळखले जाते. तिला पार्वती म्हणतात कारण ती पर्वतराजाची कन्या आहे, तिला माहेश्वरी म्हणतात कारण ती महादेवाची पत्नी आहे आणि तिच्या गोऱ्या वर्णामुळे तिला देवी गौरी या नावाने पूजले जाते. आईला आपल्या मुलावर जास्त प्रेम असते, म्हणून आईला तिच्या मुलाच्या नावाने संबोधणे आवडते. मातेच्या या रूपाची पूजा करणारे भक्त त्यांच्यावर स्वतःच्या मुलाप्रमाणे प्रेमाचा वर्षाव करतात.

भोले शंकराला पती म्हणून प्राप्त व्हावे म्हणून आईने महादेवाची पूजा करावी, कारण त्याची पूजा केली नाही तर देवीचा आशीर्वाद मिळत नाही.

आई स्कंदमातेच्या पूजेची पद्धत

स्कंदमातेच्या पूजेच्या वेळी पांढरे वस्त्र परिधान करावे. नवरात्रीच्या पाचव्या दिवशी स्कंदमातेची यथासांग पूजा करावी. सकाळी सूर्योदयापूर्वी उठून स्नान वगैरे करून प्रथम लाकडी चौकटीवर स्वच्छ वस्त्रे पसरून स्कंदमातेची मूर्ती स्थापित करावी. नंतर गंगाजल शिंपडून शुद्ध करा. मातेला पिवळे फुले अर्पण करा. रोळी लावा, अक्षत आणि आईला केळी आवडतात. त्यांना केशर मिसळून खीर प्रसादही द्यावा. या दिवशी गरीब व्यक्तीला केळी दान करा. त्यानंतर अगरबत्ती आणि दिवे लावून मातृदेवतेची यथायोग्य पूजा करावी. स्कंदमातेचा (स्कंदमाता मंत्र) मंत्र जप करा:

ॐ देवी स्कंदमताय नमः ||

या मंत्राचा किमान 108 वेळा जप करा, त्यानंतर आपली इच्छा माता स्कंदमातेला सांगा. स्कंदमातेच्या उपासनेने रोगांपासून मुक्ती मिळते आणि कुटुंबातील कलह दूर होतो. स्कंदमातेच्या कृपेने अपत्यप्राप्तीची इच्छा असलेल्या जोडप्याला अपत्यप्राप्तीचे सुख प्राप्त होते. बृहस्पति अशक्त असल्यास देवी स्कंदमातेची पूजा करावी. आई आपल्या भक्तांच्या सर्व मनोकामना पूर्ण करते.

सारांश

नवरात्रीच्या पाचव्या दिवशी दुर्गेचे पाचवे रूप माँ स्कंदमातेची पूजा करण्याची परंपरा आहे. स्कंद हे भगवान कार्तिकेयाचे नाव आहे. स्कंदमाता म्हणजे कार्तिकेयची आई. भगवान कार्तिकेय हा भगवान शिव आणि माता पार्वतीचा ज्येष्ठ पुत्र आणि तारकासुर आणि देवासुर यांच्यातील युद्धात देवांचा सेनापती होता. माता स्कंदमातेची आराधना केल्याने साधकाला सुख, शांती, ऐश्वर्य, समृद्धी, संतती सुख आणि मोक्ष प्राप्त होतो. आई स्कंदमाता आपल्या भक्तांच्या सर्व मनोकामना पूर्ण करते.

(टीप – या लेखात दिलेली माहिती गृहितके आणि माहितीवर आधारित आहे. माहिती संग्राहक याचे समर्थन करत नाही. अधिक माहितीसाठी तज्ज्ञांशी संपर्क साधा.)