गुंतवणुकीचे विविध पर्याय | पैशाच्या गुंतवणुकीचे अनेक स्रोत | भविष्यातील आर्थिक गरजा पूर्ण करायच्या असतील तर इन्व्हेस्टमेंट ही केली पाहिजे | गुंतवणूक म्हणजे अशी मालमत्ता किंवा साधने जी आपण आपला पैसा सुरक्षितपणे वाढवण्यासाठी तयार करत असतो | गुंतवणूक करणे म्हणजे पैशापासून पैसा कमवण्याचा प्रयत्न करणे होय

गुंतवणुकीचे विविध पर्याय

 

पैशाच्या गुंतवणुकीचे अनेक स्रोत

इन्व्हेस्टमेंट ही फायनान्शियल प्लांनिंगचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. जर व्यक्तिला आपल्या संपत्तीत वाढ करायची असेल, भविष्यातील आर्थिक गरजा पूर्ण करायच्या असतील तर इन्व्हेस्टमेंट ही केली पाहिजे. आजच्या आधुनिक काळात गुंतवणुकीचे अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत.

1. स्टॉक आणि इक्विटी:

गुंतवणुकीसाठी शेअर्समध्ये गुंतवणूक हा उत्तम पर्याय आहे. शेअर्स खरेदी करून उच्च परतावा मिळू शकतो, परंतु त्यात जोखीम देखील आहे. शेअर मार्केटमध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी संशोधन, विश्लेषण आणि दीर्घकालीन दृष्टीकोन आवश्यक आहे. शेअर मार्केटमध्ये ट्रेडिंग करण्यासाठी डीमॅट खाते आवश्यक आहे. NSE आणि BSE ही भारतातील दोन एक्सचेंज आहेत आणि चार हजारांहून अधिक स्टॉक्स येथे सूचीबद्ध आहेत.

2. रोखे:

भांडवल उभारणीसाठी सरकार, कॉर्पोरेशन आणि नगरपालिकांद्वारे बाँड जारी केले जातात. बाँड्स विशिष्ट कालावधीसाठी निश्चित दर देतात, ज्यामुळे बॉण्ड्स स्टॉकपेक्षा अधिक स्थिर गुंतवणूक पर्याय बनतात. बाँड गुंतवणुकीत कमी धोका असतो.

3.म्युच्युअल फंड:

ज्यांना शेअर मार्केटचे ज्ञान नाही त्यांच्यासाठी म्युच्युअल फंड हा एक चांगला पर्याय आहे. म्युच्युअल फंड गुंतवणूकदारांकडून पैसे गोळा करतात आणि ते स्टॉक, बाँड आणि इतर मालमत्तांमध्ये गुंतवतात. म्युच्युअल फंड व्यावसायिक फंड व्यवस्थापकांद्वारे व्यवस्थापित केले जातात. म्युच्युअल फंडाचे विविध प्रकार आहेत. ज्यामध्ये इंडेक्स फंड, बॅलन्स्ड फंड, इक्विटी फंड, सेक्टर फंड यांचा समावेश होतो, प्रत्येक फंडाची जोखीम आणि परतावा वेगवेगळा असतो. भारतात एसबीआय म्युच्युअल फंड, एचडीएफसी म्युच्युअल फंड, आयसीआयसीआय प्रुडेन्शियल म्युच्युअल फंड किंवा यासारखे अनेक फंड हाऊसेस आहेत.

4. रिअल इस्टेट:

रिअल इस्टेट गुंतवणुकीत मालमत्ता खरेदी करणे किंवा रिअल इस्टेट गुंतवणूक ट्रस्ट (REITs) मध्ये गुंतवणूक करणे समाविष्ट आहे. घर, जमीन आणि प्लॉटमध्ये गुंतवणूक करून तुम्हाला दीर्घ मुदतीत चांगला परतावा मिळू शकतो. केवळ रिअल इस्टेट ही खरी संपत्ती मानली जाते.

5. मुदत ठेव (FD):

तुम्ही कोणत्याही बँक किंवा पोस्ट ऑफिसमध्ये पैसे जमा करू शकता. हा एक प्रकारचा कर्ज आहे ज्यामध्ये एक निश्चित रक्कम पूर्वनिर्धारित व्याज दराने निश्चित कालावधीसाठी जमा केली जाते. एफडी हा एफडीचा सर्वात सुरक्षित प्रकार मानला जातो.

6. राष्ट्रीय पेन्शन योजना (NPS):

NPS मध्ये, एखादी व्यक्ती त्याच्या कामाच्या वर्षांमध्ये नियमितपणे पैसे गुंतवते आणि निवृत्तीनंतर कॉर्पस मिळवते. वृद्धापकाळात व्यक्तीकडे उत्पन्नाचे कोणतेही साधन नसते, त्यामुळे NPS मध्ये केलेली गुंतवणूक निरुपयोगी असते.

6. सोने:

सोने हा भारतातील सोन्याचा पारंपरिक प्रकार आहे. सोन्यात केलेली गुंतवणूक सुरक्षित मानली जाते. गुंतवणूकदार डायग्ने किंवा सोनाची नैनी यांच्याकडून थेट खरेदी करू शकतात. सोन्यामधील गुंतवणुकीचा आणखी एक प्रकार म्हणजे गोल्ड ईटीएफ एक्सचेंज-ट्रेडेड फंड. गोल्ड ईटीएफमध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी DMAT खाते आवश्यक आहे. 1 गोल्ड ईटीएफ युनिट 24 कॅरेट सोने आणि चांदीचे 1 ग्रॅम आहे.

गुंतवणूक म्हणजे काय?

गुंतवणूक म्हणजे अशी मालमत्ता किंवा साधने जी आपण आपला पैसा सुरक्षितपणे वाढवण्यासाठी तयार करत असतो. गुंतवणूक करणे म्हणजे पैशापासून पैसा कमवण्याचा प्रयत्न करणे होय.

गुंतवणुकीचे मूलभूत नियम

१. सुरक्षितता

गुंतवणुकीचा आपला पहिला नियम आहे सुरक्षितता म्हणजेच आपण जिथे कुठे गुंतवणूक करणार आहोत तिथे आपली गुंतवणूक सुरक्षित असली पाहिजे. बरेच लोक राष्ट्रीय बँकेत जसे कि स्टेट बँक ऑफ इंडिया, महाराष्ट्र बँक इ. अशा मोठ्या बँकेत आपले पैसे गुंतवणे पसंत करतात.

उदा. बँकेत सेव्हिन्ग अकाउंट उघडणे किंवा फिक्स्ड डिपॉझिट अकाउंट उघडणे आणि बँक अकाउंटमध्ये पैसे साठवणे. बँके खात्यात पैसे गुंतवताना आपल्याला आपले पैसे अगदी सुरक्षित असल्याची भावना असते. अशाचप्रकारे आपण आपले कष्टाने कमावलेले पैसे कुठेही गुंतवताना आपले पैसे सुरक्षित असतील अशाच ठिकाणी गुंतवण्याला प्राथमिकता दिली पाहिजे. आपली बचत हेच आपले भांडवल असते तेव्हा भांडवल टिकून राहिले तरच आपल्याला त्यावर नफा कमावता येईल, आपण खूप जास्त परतावा मिळवण्याच्या प्रयत्नात आपले भांडवलच गमावता काम नये. वर्तमानपत्रात किंवा टिव्हीवर अमुक दिवसात पैसे दुप्पट तमुक दिवसात पैसे चारपट अशा फसव्या योजनांना बळी पडलेल्या लोकांच्या अनेक बातम्या नेहमी झळकत असतात तेव्हा अशा योजनांपासून चार हात लांब रहाण्याचाच सल्ला मी आपल्याला देईल.

२. लिक्विडीटी

लिक्विडीटी म्हणजे आपण ज्या कुठल्या साधनात आपले पैसे अडकवणार आहोत त्या साधनांतून आपले पैसे आपल्याला अगदी सुलभतेने परत घेता आले पाहिजे. उदा. आपण आपले पैसे सेव्हिन्ग अकाउंटमध्ये ठेवल्यास आपण एटिएम वापरून, चेक वापरून तात्काळ आपले पैसे वापरायला काढू शकतो. याउलट आपण आपले पैसे जमीनजुमला, घर, किंवा फ्लॅट थोडक्यात रिअल इस्टेटमध्ये अडकवल्यास आपल्याला आपले पैसे परत मिळवायचे असल्यास थोडे अधिक परिश्रम घ्यावे लागतील. आपल्याला आपले पैसे रोख किंवा वापरण्याजोग्या स्थितीत परत मिळवण्यासाठी प्रथम आपल्याला आपल्या जमिनीसाठी, फ्लॅटसाठी ग्राहक शोधावा लागेल, व्यवहार करावा लागेल, व्यवहाराची कायदेशीर दृष्टीने पूर्तता करावी लागेल त्यानंतरच आपल्याला आपली गुंतवणूक परत मिळू शकेल. आपण नेहमी काही विशिष्ट उद्देशाने गुंतवणूक करत असतो जसे कि घर घेण्यासाठी, गाडी घेण्यासाठी, आपत्कालीन परिस्थितीसाठी, लग्नासाठी, म्हातारपणाची तजवीज इ. अशावेळी आपल्याला आपली बचत किंवा गुंतवणूक वेळेवर उपलब्ध झालीच पाहिजे या दृष्टीने देखील विचार करावा असे मी सुचवू इच्छितो.

३. परतावा

गुंतवणुकीचे तिसरे उद्दिष्ट्य म्हणजे आपण गुंतवलेल्या पैशावर चांगला परतावा मिळवणे. आपले पैसे आहे तेवढेच राहिले तर महागाईच्या ओघात एक दिवस आपले पैसे एक दिवस नाममात्र गुंतवणूक किंवा बचत म्हणून शिल्लक राहतील तेव्हा आपल्या गुंतवणुकीवर चांगला परतावा मिळवणे महत्वाचे ठरते. परतावा किंवा प्रॉफिट मिळवणे म्हणजे पैशातून पैसा कमवणे किंवा पैशालाच कामाला लावणे असे आपण म्हणू शकतो. परतावा हि जरी तिसरी पायरी असली तरी गुंतवणुकीवर वाढणाऱ्या महागाईच्या दरापेक्षा अधिक परतावा मिळवणे गरजेचे आहे हे लक्षात असू द्या. आपल्याकडे महागाईचा दर सर्वसाधारणपणे ४% ते ५% एवढा आहे आणि बचत खात्यावर आपल्याला बँक ३.५% -४% व्याज देत असेल तर आपली गुंतवणूक तोट्यात चालली आहे हे नक्की समजावे.

४. सुलभता

आपण ज्या कुठल्या साधनात गुंतवणूक करणार आहोत त्या साधनात गुंतवणूक करण्याची पद्धत सहज सोपी असावी म्हणजेच कमी गुंतागुंतीची असावी असे असल्यास अधिक चांगले होईल. अनेकदा गुंतवणुकीचे साधन किचकट असल्यास आपण त्याकडे कानाडोळा करतो त्यामुळे गुंतवणुकीचे साधन निवडताना आपण सुलभ साधनाची निवड करावी.

उदा. सुरवातीला बँक अकाउंट उघडण्यासाठी बँकेत प्रत्यक्ष जाऊन कागदपत्रे जमा करावी लागत आता मात्र ऑनलाईन अकाउंट उघडणे शक्य असल्याने अनेक लोक अकाउंट उघडत आहे.

आपल्याला जर गुंतवणूक म्हणून एखादे घर खरेदी करायचे असेल तर आपल्याला घराची कागदपत्रे तपासणे गरजेचे आहे आणि घर खरेदी करण्याची कायदेशीर प्रक्रिया देखील पार पाडणे गरजेचे आहे.

५. खर्च

गुंतवणूक करण्याची प्रक्रिया कमी खर्चीक असावी याशिवाय गुंतवणूक करताना आपल्याला गुंतवणुकीसंबंधी असणारे खर्च जाणून घेणे गरजेचे आहे. उदा. घर खरेदी करताना सरकारी कर, स्टॅम्प ड्युटी, ब्रोकरचे चार्जेस कागदपत्रे इ मोठा खर्च असतो तसेच बँक खात्यात आपल्याला काही ठराविक रक्कम ठेवावी लागते अन्यथा शुल्क द्यावे लागते. सोन्यात गुंतवणूक केल्यास सोनाराकडे मजुरीचा खर्च येतो, सोन्यात घट पकडली जाते किंवा सोने सुरक्षित ठेवण्यासाठी बँक लॉकर्सची गरज भासते. अशाप्रकारे गुंतवणूक करत असताना गुंतवणूक सुरु करण्यासाठी, सुरु असतांना आणि गुंतवणूक कमी करण्यासाठी येणारा खर्च लक्षात घेणे आवश्यक असल्याचे मला वाटते.

६. वेळ

गुंतवणूक करण्यासाठी लागणारा कालावधी कमी असावा. आजकाल इंटरनेटमुळे आणि सर्वांच्याच हाती स्मार्ट फोन आल्यामुळे गुंतवणुकीची प्रक्रिया अगदी कमीवेळेत पूर्ण करता येते. आपल्याला गुंतवणुकीचे विविध पर्याय उपलब्ध आहेत जसे कि बँक अकाउंट, सोने, जमीनजुमला, शेअर्स इ.

उदा. रिअल इस्टेटमध्ये गुंतवणूक करणे थोडे वेळखाऊ काम आहे, त्यापेक्षा सोन्यात गुंतवणूक करणे सोपे आहे, शेअर मार्केट आणि बँकेत गुंतवणूक करणे सर्वात सोपे आहे.

गुंतवणुकीची साधने

१. बँक अकाउंट: सेव्हिन्ग अकाउंट, फिक्स्ड डिपॉझिट अकाउंट, रिकरिंग डिपॉझिट अकाउंट इ

२. रिअल इस्टेट: जमीन, प्लॉट, घर, फ्लॅट इ

३. मौल्यवान धातू: सोने, चांदी.

४. बॉण्ड्स

५. शेअर्स

सध्या पैसा झाला मोठा प्लॅटफॉर्मवर आपण शेअर बाजाराविषयी चर्चा करत असल्याने या लेखात आपण शेअर मार्केटमधील गुंतवणुकीविषयी चर्चा करणार आहोत.

शेअर्समध्ये गुंतवणूक

आता आपण शेअर्समध्ये गुंतवणूक करणे आपल्या गुंतवणुकीच्या कसोट्यांवर तपासून बघणार आहोत.

१. सुरक्षितता

आपण शेअर मार्केटचा इतिहास बघितल्यास शेअर मार्केटचे बीज अगदी तेराव्या शतकातच पेरले गेल्याचे समजते. भारतात आशिया खंडातील सर्वात जुना शेअर बाजार आहे. बॉम्बे स्टॉक एक्सचेंजला १५० वर्षाचा इतिहास आहे तेव्हा शेअर बाजारात गुंतवणूक करणे धोक्याचे आहे असे वाटण्याचे काही कारण नाही. आपण शेअर बाजारात व्यवस्थित अभ्यास करून पैसे गुंतवल्यास आपले पैसे नक्कीच सुरक्षित राहू शकतात.

याशिवाय शेअर बाजारावर देखरेख करण्यासाठी सेबी (SEBI = सेक्युरिटी अँड एक्सचेंज बोर्ड ऑफ इंडिया) असल्याने लहान गुंतवणूकदारांना संरक्षण देण्यासाठी भरपूर तरतुदी केल्या गेल्या आहेत आणि केल्या जात आहेत.

२. लिक्विडीटी

सध्या आपण शेअर्समध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी झेरोधासारख्या अनेक ऑनलाईन ब्रोकरच्या प्लॅटफॉर्मचा उपयोग करू शकतो आणि शेअर्स विकल्यानंतर आपण आपली रक्कम ट्रेडिंग अकाउंट मधून बँक अकाउंटमध्ये २ दिवसात मिळवू शकतो. शेअर बाजरातील गुंतवणूक हि डिमॅट अकाउंटमध्ये साठवली जात असल्याने गुंतवणूक कमी करणे सोपे झाले आहे.

३. परतावा

शेअर बाजारात गुंतवणूक केल्यास आपण मोठी संपत्ती कमावू शकतो आणि शेअर बाजारातून संपत्ती कमवल्याची अनेक उदाहरणे आहेत. जगप्रसिद्ध गुंतवणूकदार आणि सर्वात श्रीमंत व्यक्तींच्या यादीतील एक नाव वॉरेन बफे हे शेअर बाजारातील गुंतवणुकीच्या फायद्याचे उत्तम उदाहरण होय. भारतीय शेअर बाजरात काम करून बख्खळ संपत्तीं जमा केलेले अनेक गुंतवणूकदार प्रसिद्ध आहेत जसे कि राकेश झुनझुनवाला, राधाकिसन दमानी, रमेश दमानी इ. इन्फोसिस कंपनीचे उदाहरण आपण नक्की ऐकले असेल. इन्फोसिस कंपनीचा शेअर १९९३ साली ९५ रुपये किमतीवर बाजारात दाखल झाला होता आणि त्यावेळी फक्त १०० शेअर घेणारे आज करोडपती आहे.

४. सुलभता

इंटरनेट आणि मोबाइलफोन, फोन करण्याची सुविधा उपलब्ध झाल्यास आपण जगाच्या कोणत्याही कोपऱ्यात बसून शेअर बाजारात काम करू शकतो. एका क्लिकवर आपण कोट्यवधींची गुंतवणूक करू शकतो आणि एका क्लिकवर केलेली गुंतवणूक कमी करू शकतो. एकदा चांगले ज्ञान मिळवल्यास आणि सराव केल्यास शेअर बाजारात काम करणे अतिशय सोपे आहे.

५. खर्च

शेअर बाजारात गुंतवणूक करणे डिस्कउंट ब्रोकर आल्यापासून खूप कमी खर्चाचे झाले आहे. इन्ट्राडे ट्रेडिंग करत असल्यास आपल्याला एका ट्रेडमागे जास्तीत जास्त फक्त २० रुपये ब्रोकरेज द्यावे लागते. यावरून आपल्या असे लक्षात येते कि शेअर बाजारात गुंतवणूक करणे किंवा ट्रेडिंग करणे माफक दरात उपलब्ध आहे.

६. वेळ

शेअर बाजारात काम करण्यासाठी आपण घरबसल्या मोबाईल फोनवरून अकाउंट उघडू शकतो आणि लगेचच काम चालू करू शकतो. शेअर बाजारात काम करण्यासाठी आपल्याला डिमॅट अकाउंट आणि ट्रेडिंग अकाउंटची गरज असते. डिमॅट अकाउंट आणि ट्रेडिंग अकाउंट म्हंणजे काय हे आपण अगोदरच्या लेखात बघितलेच आहे. शेअर बाजारात खरेदी-विक्रीसाठी खूप कमी वेळ लागतो हे देखील मी आपल्याला सांगितलेच आहे.

सारांश

गुंतवणूक म्हणजे अशी मालमत्ता किंवा साधने जी आपण आपला पैसा सुरक्षितपणे वाढवण्यासाठी तयार करत असतो. गुंतवणूक करणे म्हणजे पैशापासून पैसा कमवण्याचा प्रयत्न करणे होय. गुंतवणुकीचा आपला पहिला नियम आहे सुरक्षितता म्हणजेच आपण जिथे कुठे गुंतवणूक करणार आहोत तिथे आपली गुंतवणूक सुरक्षित असली पाहिजे. आपण ज्या कुठल्या साधनात आपले पैसे अडकवणार आहोत त्या साधनांतून आपले पैसे आपल्याला अगदी सुलभतेने परत घेता आले पाहिजे. आपल्या गुंतवणुकीवर चांगला परतावा मिळवणे महत्वाचे ठरते.

कृपया लक्षात असू द्या

वरील लेखातील सर्व माहिती इंटरनेटच्या माध्यमातुन विविध वेबसाईट वरून संकलित केलेली आहे. विषयाला अनुसरून हि माहिती आवश्यक ते फेरबदल करून आपणा समोर प्रस्तुत केलेली आहे. संकलनकर्ता याच्या सत्यतेची कोणतीही जवाबदारी घेत नाही तसेच यामध्ये मांडलेले मुद्दे आणि माहिती या बद्दल १००% खात्री देऊ शकत नाही. वाचकांनी वाचनाचा आनंद घ्यावा हि विनंती.