हरभऱ्याचे पौष्टिक फायदे हरभऱ्याला तुम्ही डाळींचा राजा म्हणू शकता. हरभऱ्यात इतर सर्व डाळींपेक्षा कितीतरी पट जास्त प्रथिने असल्याचे समोर आले आहे | हरभरा हे असे अन्नधान्य आहे की देशातील प्रत्येक प्रांतातील लोक ते कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात खातात | आयुर्वेदातही हरभरा त्याच्या पौष्टिकतेच्या आधारावर रोगांवर औषध म्हणून वापरला जातो |

हरभरे

 

हरभऱ्याचे पौष्टिक फायदे

हरभरा हे असे अन्नधान्य आहे की देशातील प्रत्येक प्रांतातील लोक ते कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात खातात. आयुर्वेदातही हरभरा त्याच्या पौष्टिकतेच्या आधारावर रोगांवर औषध म्हणून वापरला जातो. हरभरा खाल्ल्याने ऊर्जा तर मिळतेच शिवाय वजन, कोलेस्ट्रॉल, मधुमेह नियंत्रित ठेवण्यास मदत होते आणि डोकेदुखी, खोकला, उचकी येणे, उलट्या इत्यादी आजारांवरही ते फायदेशीर ठरते. अंकुरलेले हरभरे असोत किंवा चणे असोत किंवा बेसनाचे पीठ असो, हरभरा या सर्व प्रकारात औषधी म्हणून वापरला जातो. काळा हरभरा, तपकिरी किंवा हिरवा हरभरा असो, प्रत्येक प्रकारच्या हरभऱ्याचे स्वतःचे आरोग्यवर्धक गुणधर्म असतात.

हरभरा म्हणजे काय?

हरभरा प्रामुख्याने भाजी म्हणून वापरला जातो. हरभऱ्याच्या दोन प्रजाती आहेत. 1. हरभरा आणि 2. काबुली हरभरा. ही 30-50 सेमी उंच, सरळ किंवा पसरणारी, अनेक फांद्यांची, चिकट, वनौषधीयुक्त वनस्पती आहे. त्याची पाने कंपाऊंड, 2.5-5 सेमी लांब, 10-12 पाने असलेली, गोलाकार आणि धारदार, ग्रंथीच्या केसांसह. त्याची फुले पांढरी, लाल, गुलाबी, पांढरी किंवा निळ्या रंगाची आणि लहान असतात. त्याच्या शेंगा सुजलेल्या, गोलाकार, अंडाकृती, सुमारे 1-1.5 सेमी लांब आणि शीर्षस्थानी टोकदार असतात. प्रत्येक शेंगामध्ये 1-2, गोल, गुळगुळीत, खाच असलेल्या, 5-10 मिमी व्यासाच्या, आकुंचनशील, तपकिरी, हिरव्या, पांढर्या बिया असतात. पिकल्यावर ते काळे किंवा तपकिरी रंगाचे होते. सप्टेंबर ते मार्च आणि फळांचा हंगाम एप्रिल ते जून असतो.

आयुर्वेदिक दृष्टीकोनातून हरभरा किंचित कडू, गोड, थंड, लहान, कोरडा, कफ कमी करणारा, शक्ती वाढवणारा, भूक वाढवणारा आणि तुपासोबत सेवन केल्यास त्रिदोष कमी होतो. ताप, कुष्ठरोग, जुलाब, प्रमेह किंवा मधुमेह, चरबी किंवा लठ्ठपणा कमी करण्यासाठी हे उपयुक्त आहे.

कच्चा हरभरा थंड, लहान, अतिशय मऊ, वातनाशक, मल थांबवणारा, रुचकर, जळजळ, तहान, अस्थेनिया किंवा दगडांवर फायदेशीर आहे. काळे हरभरे सर्दी, गोड, शक्तिवर्धक, रसायन, श्वासोच्छवास, खोकला आणि आमांश दूर करते. काबुली हरभरा गुरू, थंड, गोड, अतिशय चविष्ट, वातनाशक, पित्तशामक आणि शक्तिवर्धक आहे.

हरभरा पालेभाज्या तुरट, आम्लयुक्त, मल प्रतिबंधक, रुचकर, कफ कमी करते, पचायला अवघड, अपचन कमी करण्यास मदत करते, दातांची जळजळ कमी करते, कफ कमी करते आणि पचन मंदावते.

भाजलेले हरभरे गरम, चविष्ट, सौम्य, ऊर्जा वाढवणारे, शुक्राणू वाढवणारे आणि वात नष्ट करणारे आहेत.

इतर भाषांमध्ये हरभऱ्याची नावे

हरभऱ्याचे वनस्पतिशास्त्रीय नाव Cicer arietinum Linn आहे. (Cicer arietinum) Syn-Cicer अल्बम हॉर्ट आहे. हरभरा Fabaceae कुटुंबातील आहे. ग्रामला इंग्रजीत ग्राम म्हणतात परंतु भारतातील इतर प्रांतांमध्ये ते वेगवेगळ्या नावांनी ओळखले जाते, जसे की-

संस्कृत-चाणक, हरिमंथ, सकलप्रिया, वाजिभक्ष्य;

हिंदी-चना, राहिला, बूट;

उर्दू-बूट, चना;

कन्नड-कदले, केंपू कडाले;

गुजराती-चन्या, चना;

तमिळ-कदले (कडलाई);

तेलेगू-सानुगालू, हरिमंथ;

बंगाली-चोला, बूट, बूटकलाई;

नेपाळी -चना;

पंजाबी-चोले, चना;

मराठी-हरभरा, चणे;

मल्याळम-कटला

 बंगाल हरभरा, चणा वाटाणा;

अरबी-जुमेझ, हिमास;

पर्शियन-नखुद

हरभरा खाण्याचे फायदे

भाजलेले हरभरे डोकेदुखीमध्ये फायदेशीर आहे. कामाचा ताण आणि व्यस्त जीवनामुळे तुम्हाला डोकेदुखीचा त्रास होत असेल, तर हरभऱ्याचा घरगुती उपाय खूप फायदेशीर ठरेल. हरभरा भाजून त्याचा पुठ्ठा बनवून त्याचा वास घेतल्याने डोकेदुखी कमी होते.

हरभरा भाजल्याने खोकल्यापासून आराम मिळतो

जर तुम्हाला हवामानातील बदलामुळे कोरड्या खोकल्याचा त्रास होत असेल आणि तो कमी होत नसेल तर त्यावर बांबूने उपचार करता येऊ शकतात.

रात्री झोपण्यापूर्वी थोडे भाजलेले हरभरे आणि गूळ खा; यामुळे खोकल्यामध्ये आराम मिळतो. याशिवाय थोडे भाजलेले हरभरे रात्री झोपण्यापूर्वी गरम दुधासोबत प्यायल्याने श्वसनाच्या आजारांपासून आराम मिळतो.

हरभरा उचकीपासून आराम देतो

हरभऱ्याची भुसी हुक्क्यात टाकून त्याचा धूर घेतल्याने उचकी येणे बंद होते.

हरभरा उलट्यांपासून आराम मिळवण्यास मदत करतो

मसालेदार अन्न खाल्ल्याने किंवा कोणत्याही आजाराचा दुष्परिणाम म्हणून उलट्या होत असतील तर अशा प्रकारे हरभरा खाणे फायदेशीर ठरते. हरभरा सहा वेळा पाण्यात भिजवून ते पाणी गाळून दुसऱ्या दिवशी सकाळी १० ते २० मिली प्यायल्याने उलट्यांपासून आराम मिळतो.

पोटाशी संबंधित समस्यांमध्ये हरभरा फायदेशीर आहे

अनेकदा मसालेदार पदार्थ खाल्ल्याने किंवा अवेळी खाल्ल्याने पोटात गॅस होऊन पोटदुखीची समस्या सुरू होते. अग्नीत भाजलेले हरभरे खाल्ल्याने पोटदुखी कमी होऊन आमांशापासून आराम मिळतो.

हरभरा पेप्टिक अल्सरपासून आराम देते

पेचिश किंवा पेप्टिक अल्सरमध्ये हरभऱ्यापासून बनवलेले सत्तू आणि परवलच्या पानांपासून बनवलेल्या रसाचे सेवन केल्यास फायदा होतो. म्हणजे हरभऱ्यातील औषधी गुणधर्म अल्सरमध्ये फायदेशीर ठरतात.

जुलाब किंवा आमांश टाळण्यासाठी हरभरा

आम्लयुक्त अर्क किंवा वनस्पतीतील अर्क सेवन केल्याने भूक न लागणे, जुलाब आणि आमांश इत्यादी रोगांमध्ये आराम मिळतो.

हरभरा मधुमेह नियंत्रणात ठेवण्यास मदत करतो

आजकालच्या धावपळीचे आणि धकाधकीचे जीवन असे झाले आहे की, ना खाणे, ना झोपणे हेच रूढ झाले आहे. परिणामी लोक मधुमेहाचे बळी ठरत आहेत. पानांचे चूर्ण 2-4 ग्रॅम खाल्ल्याने मधुमेहात फायदा होतो.

अश्मरी हरभऱ्यापासून आराम देते

आजचे प्रदूषित अन्न, पॅकबंद अन्न आणि असंतुलित आहाराचे सेवन यामुळे दगडांची समस्या उद्भवते. किडनी स्टोनमुळे होणा-या वेदनांपासून मुक्त होण्यास हरभरा मदत करतो. हरभऱ्याचा कोल्ड कॉम्प्रेस बनवून 20-30 मिली प्रमाणात प्यायल्याने लघवीच्या दगडांमुळे होणाऱ्या वेदनांपासून आराम मिळतो. सांगायचे तात्पर्य असे की हरभरे खाण्याचे फायदे ब्लॅकहेड्सपासून आराम मिळतात.

हरभरा सांधेदुखीमध्ये फायदेशीर आहे

आजकाल सांधेदुखीची समस्या वयामुळे होत नाही. दिवसभर एसीमध्ये बसल्यामुळे किंवा बसून जास्त काम केल्यामुळे कोणत्याही वयातील लोक या आजाराला बळी पडू लागतात. हरभऱ्याची पाने उकळून बारीक करून सांध्यांवर लावल्याने सांधेदुखी कमी होते.

हरभरा सांधेदुखीपासून आराम देतो

अनेकदा सांधेदुखीची समस्या वाढत्या वयाबरोबर सुरू होते, परंतु हरभऱ्याचे सेवन केल्याने आराम मिळतो. बेसनाची रोटी बनवून ती तुपासोबत खाल्ल्याने सांधेदुखी कमी होण्यास मदत होते.

पांढरे डाग दूर करण्यासाठी हरभरा

पांढरे डाग हा त्वचेच्या आजाराचा एक प्रकार आहे. हरभऱ्याचे फायदे मिळवण्यासाठी 2-4 ग्रॅम सूक्ष्म पावडर 1 ग्रॅम बकुची आणि 500 ​​मिलीग्राम कडुनिंबाची पावडर मिसळून घेतल्याने पांढऱ्या डागांवर आराम मिळतो.

हरभरा मुरुम आणि डाग दूर करून चेहऱ्याची चमक वाढवते

बेसनाची पेस्ट बनवून चेहऱ्यावर लावल्याने चेहऱ्याची चमक वाढते आणि पिंपल्स आणि रेचले दूर होतात.

हरभरा तापाच्या दुखण्यापासून आराम देतो

20-40 मिली हरभरा रस प्यायल्याने तापामुळे होणाऱ्या जळजळीपासून आराम मिळतो. भांग, भाजलेले हरभरे आणि गूळ यांचे मिश्रण समप्रमाणात सेवन केल्याने सर्दी तापापासून आराम मिळतो.

हरभरा भाजल्याने कमजोरी दूर होते

हरभरा रात्रभर पाण्यात भिजवून सकाळी ते पाणी गाळून 15-20 मिली या प्रमाणात प्यायल्याने शारीरिक शक्ती वाढते. भाजलेले हरभरे आणि सोललेली बदामाची दाणे समान प्रमाणात मिसळून खाल्ल्याने शारीरिक शक्ती वाढते आणि वीर्य मजबूत होते.

शुक्राणूंची संख्या वाढवण्यासाठी हरभरा उपयुक्त आहे

हरभऱ्याचे सेवन शुक्राणूंची संख्या वाढवण्यासाठी फायदेशीर ठरू शकते, कारण आयुर्वेदानुसार हरभऱ्यामध्ये शक्तीचा गुणधर्म आढळतो. त्यामुळे हरभऱ्याच्या सेवनाने अंतर्गत कमजोरी दूर होते आणि शुक्राणूंची संख्या वाढण्यासही मदत होते.

प्रजनन क्षमता वाढवण्यासाठी हरभरा फायदेशीर आहे

हरभऱ्याचे सेवन प्रजनन क्षमता वाढवण्यासाठी फायदेशीर ठरू शकते, कारण हरभरा हे शक्तिवर्धक आहे. तसेच, एका संशोधनानुसार, त्यात कामोत्तेजक गुणधर्म आढळतात जे अंतर्गत कमजोरी दूर करून प्रजनन क्षमता वाढवण्यास मदत करतात.

लघवीच्या आजारात हरभरे खाण्याचे फायदे

हरभऱ्याचे सेवन लघवीच्या आजारांच्या उपचारात फायदेशीर ठरते, कारण संशोधनानुसार हरभऱ्यामध्ये लघवीचे प्रमाण वाढवणारे गुणधर्म असतात जे लघवीचे उत्सर्जन वाढवून लघवीचे आजार दूर करण्यास मदत करतात.

हरभऱ्याचे सेवन त्वचेसाठी फायदेशीर आहे

त्वचेशी संबंधित समस्यांमध्ये हरभऱ्याचा वापर फायदेशीर आहे, कारण संशोधनानुसार, हरभऱ्यामध्ये अँटीबैक्टीरियल आणि अँटीवायरल गुणधर्म आढळतात जे त्वचेचे संक्रमण रोखण्यासाठी उपयुक्त आहेत.

हरभऱ्याचे सेवन वजन वाढवण्यासाठी फायदेशीर ठरते

जर तुमचे वजन कमी असेल आणि वजन वाढवायचे असेल तर हरभऱ्याचे सेवन करणे तुमच्यासाठी फायदेशीर ठरू शकते कारण आयुर्वेदानुसार हरभऱ्यामध्ये बळकटीचा गुणधर्म आहे, त्यामुळे हरभरा वजन वाढवण्यास मदत करतो.

हरभऱ्याचे सेवन केल्याने हृदय निरोगी राहते

जर तुम्हाला तुमचे हृदय निरोगी ठेवायचे असेल, तर दररोज हरभरा खाणे तुमच्यासाठी फायदेशीर ठरू शकते कारण संशोधनानुसार, हरभरा शरीरात कोलेस्ट्रॉलची मात्रा वाढू देत नाही, ज्यामुळे हृदय नियमितपणे कार्यरत राहते.

थकवा दूर करण्यासाठी हरभऱ्याचे सेवन करा

जर तुम्हाला तुमच्या दैनंदिन कामात आळस किंवा थकवा जाणवत असेल तर काळ्या हरभऱ्याचे सेवन करणे तुमच्यासाठी फायदेशीर ठरू शकते कारण आयुर्वेदानुसार यामध्ये बल्याचा गुणधर्म आहे, ज्यामुळे हरभरा शरीराला त्वरित ऊर्जा प्रदान करतो आणि आळस आणि थकवा दूर करण्यास मदत करतो. ॲनिमियापासून बचाव करण्यासाठी काळ्या हरभऱ्याचे सेवन फायदेशीर ठरते. काळ्या हरभऱ्याचे सेवन अशक्तपणापासून बचाव करण्यासाठी उपयुक्त आहे, कारण हरभऱ्यामध्ये भरपूर प्रमाणात लोह असते जे हिमोग्लोबिन वाढवण्यास मदत करते आणि ॲनिमियापासून बचाव करण्यास मदत करते.

पचनशक्ती वाढवण्यासाठी हरभरे भाजून खाणे फायदेशीर आहे.

जर तुम्हाला पचनशक्ती चांगली ठेवायची असेल तर यकृत निरोगी ठेवण्याची गरज आहे, यासाठी तुम्ही हरभरा खाऊ शकता, कारण भाजलेले हरभरे यकृतासाठी फायदेशीर आहे, त्यामुळे ते पचनशक्ती वाढवण्यास मदत करते.

हरभऱ्याचा उपयुक्त भाग

आयुर्वेदात हरभऱ्याच्या बिया, पाने आणि पंचांग यांचा सर्वाधिक वापर औषधी म्हणून केला जातो.

हरभरा कसा वापरावा?

रोगासाठी हरभरा वापरण्याची आणि वापरण्याची पद्धत आधीच वर्णन केली आहे. जर तुम्ही कोणत्याही विशिष्ट आजारावर हरभरा वापरत असाल तर आयुर्वेदिक डॉक्टरांचा सल्ला अवश्य घ्या.

हरभरा खाण्याचे तोटे

कावीळ, ल्युकोरिया, लठ्ठपणा आणि जुलाबाच्या बाबतीत बेसनापासून बनवलेले बेसन वापरण्यास मनाई आहे. याच्या बियांचा वापर काविळीमध्ये फायदेशीर ठरतो. हरभऱ्याचे नुकसान टाळण्यासाठी ते संतुलित प्रमाणात खाणे चांगले.

हरभरा कुठे मिळतो आणि पिकतो?

संपूर्ण भारतात प्रामुख्याने उत्तर प्रदेश, पश्चिम बंगाल आणि गुजरातमध्ये याची लागवड केली जाते.

सारांश

हरभऱ्याला तुम्ही डाळींचा राजा म्हणू शकता. येथे आम्ही देसी हरभऱ्याबद्दल बोलत आहोत, ज्याचा तुम्ही तुमच्या जेवणात अनेक प्रकारे समावेश करता. उदाहरणार्थ, हरभरा भाजी म्हणून खाल्ले जाते. पिकलेले काळे हरभरे उकळून नाश्त्यात किंवा कोंब बनवून खाल्ले जातात आणि तेच हरभरे भाजून नाश्ता म्हणूनही खातात. हरभऱ्याला आपण डाळींचा राजा म्हणतो कारण भारतीय लोक ज्या प्रकारच्या डाळी खातात त्यावर केलेल्या संशोधनानुसार हरभऱ्यात इतर सर्व डाळींपेक्षा कितीतरी पट जास्त प्रथिने असल्याचे समोर आले आहे.

कृपया महत्वाची सूचना आपल्यासाठी

वरील लेखातील सर्व माहिती इंटरनेटच्या माध्यमातुन विविध वेबसाईट वरून संकलित केलेली आहे. विषयाला अनुसरून हि माहिती आवश्यक ते फेरबदल करून आपणा समोर प्रस्तुत केलेली आहे. संकलनकर्ता याच्या सत्यतेची कोणतीही जवाबदारी घेत नाही तसेच यामध्ये मांडलेले मुद्दे आणि माहिती या बद्दल १००% खात्री देऊ शकत नाही. वाचकांनी वाचनाचा आनंद घ्यावा हि विनंती.