कोथिंबीर | Coriander | Medicinal benefits

कोथिंबीर

कोथिंबीरचे औषधी फायदे आणि उपयोग

प्राचीन काळापासून, भारतीय घरगुती आणि आयुर्वेदिक औषधांमध्ये रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवण्यासाठी आणि शरीर निरोगी ठेवण्यासाठी औषधी वनस्पतींचा वापर केला जातो. कोथिंबीर हा एक लोकप्रिय भारतीय मसाला आहे जो त्याच्या चव आणि सुगंधासाठी ओळखला जातो. कोथिंबीर ही एक औषधी वनस्पती आहे. हा एक स्वादिष्ट मसाला तर आहेच, पण त्याच्या औषधी गुणधर्मांमुळे आयुर्वेदात त्याला महत्त्वाचे स्थान आहे. या लेखात आपण कोथिंबिरीचे औषधी फायदे आणि उपयोग याबद्दल बोलणार आहोत.

कोथिंबिरीचे औषधी फायदे:

बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करण्याचा गुणधर्म: कोथिंबीरमध्ये आढळणारे लोह, कॅल्शियम, बीटा-कॅरोटीन आणि व्हिटॅमिन-सी हे एक शक्तिशाली नैसर्गिक बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ बनवते, जे बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करण्यास मदत करते.

पोर्शन कंट्रोल: (पोर्शन कंट्रोल म्हणजे विशिष्ट अन्नाची निरोगी मात्रा निवडणे.) कोथिंबीर खायला रुचकर आणि पचन सुधारते. यामुळे तुमच्या पोटातील गॅस आणि अपचन कमी होण्यास मदत होते, ज्यामुळे तुमचे अन्न व्यवस्थित पचते.

उच्च उपचार करणारे पोषक: कोथिंबीरीचे फळ म्हणजे धने हे  व्हिटॅमिन-के, व्हिटॅमिन-ए, फॉलिक अॅसिड, पोटॅशियम आणि फायबर यांसारख्या जीवनसत्त्वे आणि खनिजांचा चांगला स्रोत आहे, जे आपल्या शरीराला निरोगी ठेवण्यास मदत करतात.

ब्लड प्युरिफायर: कोथिंबीरमध्ये नैसर्गिक गुणधर्म असतात जे रक्तातील अशक्तपणा दूर करण्यास मदत करतात. हे रक्ताभिसरणाला चालना देते आणि शरीराची उर्जा वाढवते.

मधुमेहावर उपचार करण्यासाठी उपयुक्त: धने वापरल्याने रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रित राहते आणि मधुमेहाची लक्षणे कमी होतात.

कोथिंबीरीचे औषधी उपयोग:

स्किन फेअरनेशर: धने बारीक करून दह्यामध्ये मिसळून चेहऱ्यावर लावल्याने त्वचेची चमक वाढते आणि चेहऱ्यावरील डाग कमी होतात.

पोटदुखीचे औषध: कोथिंबीरमध्ये असलेले विशेष घटक पोटदुखी कमी करण्यास मदत करतात. कोथिंबीरीचा रस थोड्या प्रमाणात प्यायल्याने पोटशूळपासून आराम मिळतो.

वृद्धत्वाची चिन्हे कमी करण्यास मदत करते: कोथिंबीरमध्ये अँटिऑक्सिडेंट गुणधर्म असतात जे त्वचेचे संरक्षण करण्यास मदत करतात आणि वृद्धत्वाची चिन्हे कमी करण्यास मदत करतात.

अंतर्गत आजारांपासून बचाव: कोथिंबीरमध्ये असलेल्या जीवनसत्त्वे, खनिजे आणि अँटिऑक्सिडंट्समुळे हृदयविकार आणि कर्करोग यांसारख्या अंतर्गत आजारांपासून बचाव करण्यास मदत होते.

निरोगी खाणे: अन्नामध्ये धने समाविष्ट करून तुम्ही तुमचे अन्न निरोगी बनवू शकता. यामुळे तुमची पचनक्रिया बरोबर होईल आणि तुमच्या शरीराला आवश्यक पोषण मिळेल.

पचनास मदत करते: कोथिंबीरमध्ये फायबर आणि इतर पोषक घटक असतात जे पचनास मदत करतात. बद्धकोष्ठता, गॅस आणि अपचन यांसारख्या समस्या दूर करण्यासाठी हे गुणकारी आहे.

इम्युनिटी बूस्टर: कोथिंबीरमध्ये व्हिटॅमिन सी आणि इतर अँटीऑक्सिडंट असतात जे रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्यास मदत करतात. हे सर्दी-खोकला, फ्लू आणि इतर संक्रमणांपासून संरक्षण करते.

कर्करोग प्रतिबंध: कोथिंबीरमध्ये अँटी-कार्सिनोजेनिक गुणधर्म असतात जे पेशींचे नुकसान टाळतात आणि कर्करोग होण्याचा धोका कमी करतात.

हृदयाच्या आरोग्यासाठी चांगले: कोथिंबीरमध्ये पोटॅशियम आणि मॅग्नेशियम सारखे पोषक घटक असतात जे हृदय निरोगी ठेवण्यास मदत करतात. त्यामुळे रक्तदाब नियंत्रित राहतो आणि हृदयाचे ठोके नियमित राहतात.

मधुमेह नियंत्रित करते: कोथिंबीरमध्ये क्रोमियम असते, एक खनिज जे इन्सुलिनची संवेदनशीलता वाढवते. हे मधुमेहाच्या रुग्णांमध्ये रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित ठेवण्यास मदत करते.

त्वचेसाठी चांगले: कोथिंबीरमध्ये जीवनसत्त्वे ए आणि सी असतात जे त्वचा निरोगी आणि चमकदार ठेवण्यास मदत करतात. यामुळे मुरुम, काळे डाग आणि सुरकुत्या कमी होतात.

केसांसाठी चांगले: कोथिंबीरमध्ये जीवनसत्त्वे ए आणि सी असतात जे केस निरोगी आणि चमकदार ठेवण्यास मदत करतात. हे केस गळणे थांबवते आणि कोंडा कमी करते.

खबरदारी आणि निर्बंध:

Ø कोथिंबीरच्या अतिसेवनामुळे त्वचेवर आणि शरीरात खाज सुटणे किंवा ऍलर्जीची समस्या उद्भवू शकते, त्यामुळे लक्ष देणे आवश्यक आहे.

Ø गर्भवती महिलांनी कोथिंबीरचे सेवन माफक प्रमाणात करावे आणि डॉक्टरांच्या सल्ल्याशिवाय त्याचे अति प्रमाणात सेवन करू नये.

Ø कोणत्याही प्रकारचे रोग किंवा लक्षणे असल्यास प्रथम डॉक्टरांचा सल्ला घेणे चांगले.

कोथिंबिरीचे हे काही प्रमुख औषधी फायदे आहेत. तुम्ही ते तुमच्या भाज्या, सॅलड्स आणि सूपमध्ये घालू शकता किंवा त्याचे पाणी पिऊ शकता. तुम्ही तुमच्या घरीही कोथिंबीर वाढवू शकता. ही एक अतिशय सहज वाढणारी वनस्पती आहे.

कोथिंबीरच्या औषधी फायद्यांव्यतिरिक्त, हा एक अतिशय चवदार आणि सुगंधी मसाला आहे. तुम्ही ते तुमच्या भाज्या, सॅलड्स आणि सूपमध्ये जोडू शकता. तुम्ही तुमच्या घरीही कोथिंबीर वाढवू शकता. ही एक अतिशय सहज वाढणारी वनस्पती आहे.

कोथिंबीरीचा रस

कोथिंबीरीचा रस पचनाच्या समस्यांवर उपचार करण्यासाठी, रक्तदाब नियंत्रित करण्यासाठी, शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकून शरीराला डिटॉक्स करण्यासाठी, हाडांना कॅल्शियमचा पुरवठा करून हाडे मजबूत करण्यासाठी फायदेशीर मानले जाते. कोथिंबीरीचा रस प्यायल्याने पोट साफ राहते, त्यामुळे चेहऱ्यावर पिंपल्सची समस्या होत नाही. रात्री चांगली झोप येत नसेल, चक्कर येत असेल, डोकेदुखी असेल तरीही कस्टर्ड सफरचंदाचा रस पिणे फायदेशीर मानले जाते. ज्या लोकांना झोपेची समस्या आहे त्यांनी झोपण्यापूर्वी कोथिंबिरीचा रस प्यायल्यास चांगली झोप येते.

कोथिंबीरीचा रस कसा बनवायचा?

कोथिंबिरीचा रस बनवण्यासाठी ४-५ कप धुतलेली आणि बारीक चिरलेली हिरवी कोथिंबीर, १ चमचा लिंबाचा रस, १ इंच आले, चिमूटभर मीठ, १ ग्लास पाणी घ्या. मिक्सरच्या भांड्यात चिरलेली कोथिंबीर घाला. त्यात किसलेले आले, एक चमचा लिंबाचा रस, मीठ आणि अर्धा ग्लास पाणी घालून मिक्सरमध्ये चांगले मिसळा. नंतर पुन्हा त्यात अर्धा ग्लास पाणी घालून मिक्सर फिरवा. मिक्सरमध्ये चाळणीने बारीक मिश्रण चाळून घ्या. सकाळी उठल्यानंतर रिकाम्या पोटी कोथिंबिरीचा रस पिणे फायदेशीर मानले जाते. आठवड्यातून दोन ते तीन वेळा कोथिंबिरीचा रस पिणे आरोग्यासाठी फायदेशीर आहे.

याशिवाय कोथिंबिरीपासून अनेक पदार्थ बनवले जातात. भारतीय खानपान व्यवस्थेत या कोथिंबिरीचा अनेक विधी रूपात वापर होतो. कोथिंबीर कोणत्याही पदार्थावर बारीक चिरून टाकली जाते जसे पावभाजी, पुलाव. तर्हेतर्हेच्या डाळीच्या प्रकारांमध्ये वाटीत शिजवलेली  डाळ ओतल्यावर त्यावर बारीक केलेली कोथिंबीर पसरून दिलीजाते. कोथिंबीर वडी हा प्रकार फार लोकप्रिय आहेच व तो सर्रास घराघरामध्ये बनवला जातो. कोथिंबीर वडीची पाककृती पुढील प्रमाणे.

साहीत्य

१ कप बेसन

१/४ कप तांदळाचे पीठ ४ हिरवी मिरची

१ लसूण १ चमचा जिरे

१चमचा हळद

१/२ चमचा लाल मिरची पावडर

मीठ चवीनुसार तळण्यासाठी तेल

१ टेबल स्पून तीळ

कृती

कोथिंबीर एक जुडी व्यवस्थित साफ करुन बारिक चिरुन पाण्यातून दोन ते तीन वेळा स्वच्छ धुवून घ्यावी.

त्यानंतर कोणत्याही सुती कापडावर पंख्याखाली पसरुन ठेवा.

हिरवी मिरची, लसूण यांची बारीक पेस्ट करून घ्यावी.

एक चमचा जिरे, एक चमचा हळद, अर्धा चमचा लाल मिरची पावडर, मीठ चवीनुसार घ्यावं. आता कोथिंबीरीमध्ये वरील पदार्थ टाकून पीठ चांगले मिसळून त्यात दोन ते तीन चमचे पाणी टाकून पीठ व्यवस्थितपणे मळुन घ्यावे.

जास्त पाणी टाकू नये. कोथिंबीरी मध्ये मीठ असल्याने त्याला नंतर पाणी सुटते

पीठ पातळ झाले तर वडी कुरकुरीत होणार नाहीत. त्यात थोडे तेल घालून पीठ व्यवस्थितपणे मळुन घ्यावे. पीठात तेल घातल्याने हाताला चिकटणार नाही.

नंतर त्याचे रोल्स करून ते वाफवण्यासाठी एक चाळण घ्यावी. त्या चाळणीला तेल लावून घ्यावे. त्यामुळे ते चाळणीला चिकटणार नाहीत. नंतर कढईत पाणी गरम करून त्यावर ही चाळण झाकून १५ मिनिटांसाठी वाफवायला ठेवावी.

१५ मिनिटांनी झाकण काढून थंड होण्यासाठी ठेवावे.

थंड झाल्यावर त्याचे काप करावेत. एका कढईत तेल गरम करून मध्यम आचेवर वड्या चांगला सोनेरी रंग येईपर्यंत तळून घ्याव्या.

त्यानंतर प्लेट मध्ये टिश्यू पेपरवर वड्या काढून घ्याव्यात असं केल्याने जास्तीचे तेल निघून जाईल.

तुम्ही ही वडी टोमॅटो सॉस किंवा चटणी सोबत खाऊ शकता.

सारांश

कोथिंबीर ही अशीच एक औषधी वनस्पती आहे जी तुमच्या जेवणात फक्त चवच वाढवत नाही तर त्याचे औषधी गुणधर्म तुमच्या आरोग्याचे रक्षण करण्यासही मदत करतात. हे तुमची पचनशक्ती मजबूत करते, रक्त शुद्धीकरणास प्रोत्साहन देते आणि अँटिऑक्सिडंट्समुळे तुमची त्वचा निरोगी बनवते. कोथिंबीरचे नियमित सेवन केल्याने तुम्ही आयुर्वेदिक औषधांसोबत तुमच्या आरोग्याची काळजी घेऊ शकता आणि निरोगी जीवनशैलीचा आनंद घेऊ शकता.

(टीप: आरोग्याच्या कोणत्याही समस्यांसाठी कृपया तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या आणि त्यांच्या सल्ल्यानुसार उपचार घ्या. वरील माहिती फक्त सामान्य माहितीसाठी आहे आणि ती वैद्यकीय औषध किंवा उपचार म्हणून वापरली जाऊ शकत नाही. येथे उपलब्ध माहिती वेळेनुसार आहे आणि येथे केलेले दावे वैद्यकीय समुदायाद्वारे समर्थित नसू शकतात. कृपया कोणतीही नवीन थेरपी किंवा उपचार सुरू करण्यापूर्वी सर्व खबरदारी घ्या आणि तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.)